Rusland-Europa: banden wapenindustrie

De wapenindustrie van Rusland wordt door de sancties nauwelijks getroffen stelde Trouw onlangs. Cijfers van de EU op de website van het Europees Netwerk tegen Wapenhandel waren daarbij een indicatie. De financiële omvang ervan is inderdaad klein. Maar de samenwerking tussen Rusland en Europa is groter dan het lijkt (nog los van het wegvallen van de Oekraïense industrie waarmee de Russische was verweven).

In het militaire vakblad Jane's Defence Weekly van deze week zetten Charles Forrester en Matthew Smith die samenwerking op een rijtje: Up in arms: The impact of Europe's sanctions on Russia (JDW 6/8/14, pp. 20-21). De schrijvers wijzen er op dat Rusland tot het selecte groepje landen behoort dat vrijwel zelfstandig is als het gaat om wapenproductie.

Samenwerking met Europa is de afgelopen jaren verminderd. Eind juli jl. stelde Vladimor Putin dat: “Het is onze taak om ons zelf te beschermen tegen het risico van buitenlandse partners die hun contractuele verplichtingen niet nakomen.”

Vooral op het gebied van wapens voor de landmacht zijn de projecten beëindigd, zoals die met Renault voor gevechtsvoertuigen en met Rheinmetall voor simulatie-apparatuur voor de landstrijdkrachten. Rusland accepteerde dit niet en haalt Rheinmetall voor de rechter. Het bedrijf zelf gaf meteen een winstwaarschuwing uit.

Ook op het gebied van militair maritieme samenwerking wordt de samenwerking teruggeschroeft. Een project tussen het Italiaanse Ficantieri en het Russische Rubin Central Design Bureau om een air independent diesel aangedreven (AIP) onderzeeër te ontwikkelen is gestopt. De grootste order draait om de controversiële aanschaf van amfibische schepen van de Mistralklasse die de Franse werf DCN gaat leveren. Afgelopen week riep de Oekraïne de Fransen nog op dat niet te doen.

De Fransen hebben meer banden met de Russische industrie. Thales startte in 1994 de samenwerking met Rusland. Die samenwerking draaide om de technologie voor helikopters (Ka-52), gevechtsvliegtuigen (Su-27, Su-30) trainingsvliegtuigen (MIG-AT), tanks (T-90). Thales wil niet zeggen wat de boykot van Ruslabnd voor het bedrijf zal betekenen.  Safran werkt sinds 2012 samen met Russian Helicopters bij het onderhoud van Ka-62 en Ka-226T helikopters. In 2009 ontwikkelde Safran's Turbomeca samen met Russian Helicopters motoren voor militaire en overheidshelikopters. De relaties zijn te klein om invloed te hebben op het bedrijf.

Diamond Aircraft uit Oostenrijk kondigde in 2013 aan dat het een assemblage lijn voor DA42 vliegtuigen in Rusland zou vestigen en ook kennis voor het produceren van  dronesmotoren naar het land zou exporteren. De Brits-Italiaanse helikopter fabrikant AgustaWestland werkt samen bij het produceren van een civiele helikopter (AW139) en kwam in 2013 overeen met Russian Helikopters on een één motorige heli te ontwikkelen.

Belangrijker dan de wapens zelf is het gereedschap om ze te maken. Op dit gebied is Rusland niet onafhankelijk. Siemens sloot in april dit jaar een contract met de Rostec dochter Stankoprom voor het ontwikkelen van machine gereedschap. In augustus 2013 bekrachtigde Siemens ook al een contract met Russian Helicopters om hun R&D op een hoger peil te brengen.

Maar ook op het gebied van machinewerktuigbouw zal Rusland zijn afhankelijkheid afbouwen. Om de gaten te dichten zal de Russische overheid meer geld in de industrie pompen en zullen bedrijven privaat kapitaal aan gaan trekken.

Voor de export van kalashnikov geweren is het embargo slecht nieuws. De focus op export naar Europa en de VS door de producent ervan was bedoeld om uit de schulden te komen. Dat Rusland voor wapenexporten actief andere klanten gaat zoeken, ligt voor de hand, zoals bijvoorbeeld Iran.* Met dat land sloot het de eerste week van augustus al een handelsverdrag waarbinnen de export van ongedefinieerde technologie valt. "het is goed mogelijk dat de partijen de militair-technische samenwerking zullen herstellen. (...) En dat betekent tientallen miljarden dollars," aldus Rajab Safarov, directeur van het Centrum voor Hedendaagse Iran Studies.

* Russia can minimize effects of western sanctions by signing agreements with Iran, Ukraine Business Daily, August 7, 2014

Naysayers

Groot hoefblad, Brettenzone (bij Amsterdam), 6 augustus 2014

Jan King, voorzitter van de Raad van Bestuur van BAE Systems denkt begin juli dat een boel naysayers tegen grotere militaire budgetten zullen verdwijnen (Jane's Defence Weekly (JDW), July 9, p. 42). Mogelijk heeft hij gelijk, maar in datzelfde tijdschrift wordt ook vermeld dat Duitsland het budget voor 2014 terugschroeft met € 800 miljoen, waaronder € 405 miljoen voor materieel aanschaf. (p. 16)

In het Verenigd Koninkrijk komt eind juli een rapport uit van het UK Defence Select Committee. Hierin wordt gepleit voor meer troepen en materieel in Oost-Europa en de Baltische landen. “Stijgende uitgaven niveaus van Europese NAVO-lidstaten en een samenhangende efficiënte besteding moet daarbij de prioriteit zijn,” zo wordt gesteld. (JDW August 6, p. 4-5)

Het steunen van de groepen in de Oekraïne wordt in het Britse rapport aangehaald als een groot gevaar. Je moet een idioot zijn om te zeggen dat dit niet klopt. Maar in Kosovo, Afghanistan en Libië deden NAVO-landen hetzelfde (en dat was niet voor het eerst). Special forces werden ingezet, militair advies, training, wapens en strategische informatie gegeven.

Cyber warfare is de andere dreiging die uitgaat van Rusland. Nu is ook dat niet alleen aan Moskou voorbehouden. Zelfs Den haag heeft besloten ook offensieve cyberoperaties te ontwikkelen en heeft daar zelfs in tijden van krimpende budgetten € 300 voor vrijgemaakt. Vanmorgen opende Het Fiancieele Dagblad met de kop dat de spanning tussen Oost en West verder oplaait. Misschien moeten er wat verstandige naysayers opstaan. De oplopende spannign is immers niet in het belang van Europa, zowel veiligheid als economie zijn daarbij in het geding.

Donker Zwart

Deur in het vervallen Franse stadje Bayeux, 23 juli 2014

Zwartgallig is het verhaal Een vrouw en de oorlog (een vervolg) van de Japanse schrijver Ango Sakaguchi uit 1946. Vervolg betekent dat het een tweede ongecensureerde versie is. De Amerikaanse bezetter van Japan streepte twee maanden daarvoor delen uit de eerste.

Sakaguchi was wars van het Japanse nationalisme, zelfs van kersenbloesem moest hij niets hebben. Volgens Luc Van Haute - deskundige op het gebied van de Japanse literatuur en vertaler van het verhaal naar het Nederlands - was hij antimilitarist.

Het verhaal speelt aan het slot van de Tweede Wereldoorlog in een zwartgeblakerde omgeving. Zwart zijn ook de donkere inktwolken waarmee het wordt geschreven.

Achtergebleven oude mannen proberen een slaatje te slaan uit de oorlog. “Hun overlevingsdrang was te vulgair voor woorden. (…) Die kerels haatten de oorlog omdat ze geen zoetigheden konden eten, zich niet lustig konden amuseren en krap bij kas zaten, maar ze waren alleen om zichzelf bekommerd, en al de anderen, hun landgenoten, net zo goed als de rest van de wereld, mochten liefst zo snel mogelijk creperen.”

De hoofdpersoon, een vrouw van lichtere zeden, zoekt de bescherming van een man die ze liefheeft, maar waarvan ze denkt dat hij haar na de oorlog zal verlaten voor een nette vrouw. Ze geniet van alles wat zwart wordt en roept de Amerikanen sarcastisch op met nog meer vernietigingskracht de boel plat te gooien.

Het verhaal heeft haakjes die in mijn hoofd blijven hangen. Precies 69 jaar geleden werd de eerste atoombom geworpen, een voorval nog zwarter dan een tekst kan zijn, maar dit verhaal zet het literair kracht bij. Geen wonder dat hij niet ongekuist mocht verschijnen.De macht houdt niet van kritiek zelfs niet in literaire vorm.

Realpolitiker

Strand van  Val sur Mer, 30 juli 2014

In het artikel Putin, de Nederlanders lachen niet langer van Jan Douwe Keulen kom ik NYT-columnist Roger Cohen weer tegen. Hij pleitte onlangs in een tweet voor het sturen van Nederlandse special forces naar de rampplek in de Oekraïne, gesteund door de NAVO. De eerste reactie op twitter is een verstandig 'kalm aan, dit helpt niet.'

Eerder deze week citeerde ik Cohen juist met instemming om zijn korte samenvatting van de gevolgen van de Israëlische politiek tegen Gaza. Het komt wel vaker voor dat je de ene keer wel en de andere keer niet eens bent, maar zo hartgrondig dat verbaast me. Wat kan het zijn dat het ene zo omzichtig en het andere zo ruig wordt aangepakt.

Als je Cohen een beetje volgt dan zie je dat hij de Russische beer graag opblaast en zijn afkeur van het Europese pacifisme steekt hij ook niet onder stoelen of banken. Om Boris Teddy weer in zijn hok te krijgen is wat militair vertoon nodig: “Putin’s Russia is opportunistic (…) but it is not reckless in countries under NATO protection,” schreef hij onlangs. Maar dat de EU en NAVO zich steeds verder oostwaarts ontwikkelen is toch ook een deel van het probleem?

Gaza is machtspolitiek een veel kleiner probleem. Het Israëlische optreden ondergraaft de morele bestaansgrond van het zionisme en leidt alleen tot grotere problemen. Dat is niet nodig. De scherpe randjes kunnen ook anders weggevijld worden. Zo kan een Realpolitiker de ene keer voor geweld en de andere keer voor kalmte pleiten.

Vakantie (16)

Naar huis

“Als je een foto wilt maken dan moet je dat vragen.” De man die dit zegt is een hangoudere en dit is zijn plek. Ik zeg dat ik een foto van de gaanderij maak die honderd meter lang is en langs het strand van Oostende ligt.

Even later begint nog een gaanderij. Deze hangt vol met zwartwit foto's. Beelden uit Afrika zie ik in het voorbijgaan, - zonder zin om te stoppen. Het strand is er voor plezier, rust en schoonheid, niet voor opgedrongen leed. Tenminste niet voor mij. Bovendien heb ik mijn portie oorlog wel gehad.

'Afrika in de loopgraven', heet de tentoonstelling (de reclame ervoor is onvermijdelijk). Zo krijgt Afrika ook zijn graantje WOI-herdenking.

De Belgische kust is volgebouwd met appartementen. “We hebben maar 60 kilometer”, zegt een vrouw waar ik even mee op fiets. Haar zoon gaat in Nederland bij hockeyclub Kampong spelen. “Alles goed en wel maar aan die Belgische kust staan vijf maal zoveel appartementen als aan die 200 kilometer van ons”, overdrijf ik niet.

De Belgische havens zijn wel mooi. Maar voor duin en strand hoef je de Noordzeefietsroute LF1 bij onze zuiderburen niet te fietsen. Net voor de grens wordt het weer mooi en dat blijft het tot de veerboot in Breskens. Met de trein reis ik terug naar Amsterdam.

Vakantie (15)

Pernes-lès-Boulogne naar Middelkerke

De naam Calais heeft een wrange bijsmaak gekregen door de beelden van de vluchtelingen die via vrachtwagens of tunnel de oversteek naar het beloofde land willen maken. In mijn hoofd was de naam al sinds mijn kindertijd verbonden met het kanaal, het Nauw van Calais. Nu ik er toch in de buurt was, wilde ik er heen.

Via een nog geen 100 jaar oud stadhuis in Vlaamse renaissance stijl reed ik naar de haven, vuurtoren en strand.

Daar verdween al snel de bijsmaak. Georganiseerde groepen kinderen op vakantiekamp (zoals je die veel ziet in Frankrijk), maar ook moeders met en zonder kinderen en jongeren uit alle uithoeken van de wereld maakten gewoon zand-zee-zon-plezier.

De D911 waar langs ik verder wil, kan ik niet vinden. Ik raakte daardoor verzeild in het gebied waar de boot naar Dover vertrekt en een nabij gelegen industriegebied. Bij vrijwel ieder schaduwrijk plekje zie ik een been schommelen. Twee á vier jonge mannen zitten er samen en wachten op een kans. Andere mannen hingen tegen hekken.

De 'security' reed rond en volgde ze hinderlijk. Waarom willen ze zo graag naar Engeland? Is het de familie? Werk in de grote informele sector? Betere voorzieningen? Depressing.