Protest per prent; schoppen tegen heilige huisjes door D.H. Couvée is een verzamelingen prenten, tekeningen, met een boodschap. Ze zijn chronologisch opgenomen. De eerste is van de tweede helft van de zestiende eeuw en de laatste van 1968 tegen de consumptie maatschappij. Elk is voorzien van een begeleidende tekst. Op de eerste pagina staat een inleiding bij de hele bundel die begint met:
“Ja, protest is een modewoord. Maar modewoorden komen niet uit de lucht vallen, dat lijkt maar zo. Protest dekt in onze dagen gevoelens van weerstand, verzet, afkeer, huivering, onenigheid, weerbarstigheid. Protest is tégen het vanzelfsprekende en het bestaande, en vóór een avontuur langs ongebaande wegen.”Het accent aigu wordt driemaal inzet om dat protest te verlevendigen, meer voor de vorm dan voor de inhoud. Maar het is opvallend dat het boekenweekgeschenk voor 1971 met deze woorden begint en de spotprent als thema had. Het roept 55 jaar later de vraag op of die genoemde gevoelens ook in onze dagen zich vertalen naar protest en hoe en wat dat betekent.
Protest begint met twee buitenlandse prenten, maar dan komt Oldebarneveldt al voorbij die door de zeef der rechtvaardigheid valt (tek. 1618). Het is ondoenlijk alle tekeningen te beschrijven, maar die waar Napoleon en de Engelse regeringsleider William

verdelen is een pracht prent (tek 1805, door James Gillray) die de machtspolitiek laat zien.
Couvée sluit zijn inleiding af met de opmerking dat de drukprocessen zijn verbeterd, waardoor in iedere oplage kan worden gedrukt. “Maar ziet, in onze dagen op dit punt aangeland, blijken de bezitters der rotatiepersen vaak niet bereid de tekenende revolutionairen tot hun kostbaar machinepark toe te laten,” zo stelt hij in zijn voorwoord. De stencil machine, zeefdruk, kleinoffset en dergelijke moesten daarom uitkomst bieden. Nu zijn dat goedkope drukkers, printers en kopieermachines geworden.
Maar protest is geen hobby. Het is niet alleen tegen,

Ook in vroeger tijden waren er tekeningen die door censuur nauwelijks verspreid werden, zoals die van Francisco José de Goya y Lucientes. Er is een prachtige prent van zijn hand (uit 1799) opgenomen, waarvan de betekenis ruim 200 jaar later nog niet duidelijk is (gedwongen huwelijk, of het dogma dat de scheiding onmogelijk maakt). Opmerkelijk is dat de bij de tekening geschreven tekst mist (No hay quien nos desate?). Op de volgende pagina is nog een tekening van hem opgenomen: Ets 15 uit de serie 'de verschrikkingen van de oorlog' (1810) over het verzet tegen de Franse bezetting van Spanje. Ook bij deze verschrikkelijke tekening is de tekst (Y no hai remedio) niet opgenomen.

Soms lijkt er een verkeerd jaartal te staan bij een prent. Zo doen Max en Moritz in 1865 getekend doorWilhelm Busch zeer modern aan door de vlotte summiere lijnen waarmee de tekening gemaakt is. Zouden er niet wat bewerkingen op zijn uitgevoerd om hem te vereenvoudigen? Diezelfde twijfel is moeilijk te onderdrukken bij de tekening van Oskar Gulbransson voor het tijdschrift Simplicissimus uit 1904 over hoe de Duitse sociaal democratie buigt voor de keizer.
Er zijn tekeningen over geloof, oorlog, opkomend fascisme, politieke elite en adel, burgers, stakingen, verslaving en opvallend is de prent van het gebouw van de Verenigde Naties in verval uit 1953, getekend door L.G. Illingworth. Opland (1961) springt eruit. Niet alleen door zijn onderwerp, een man op een fiets tussen de auto's, maar ook door zijn krachtige lijnen.
Het is een boekje om nog eens door te bladeren. Het gelaat van de vrouw uit Rijssen, uit een gezin van jute wevers staart je dan met wanhoop aan. Er werd gestaakt voor een betere omstandigheden, maar die strijd ging verloren. Aan deze tekening van Albert Hahn (Notenkraker, 9 februari 1907, 1e jrg, nr. 6) kan dat niet gelegen hebben. De cover is nu handelswaar. Een herdruk van de politieke tekening is online te koop voor € 22. En ook anderen vind ik als koopwaar online.
Protest per prent is tot mijn weerzin handel in prenten geworden. Het boekenweekgeschenk is nog wel voor een paar euro te koop of gratis in te zien.*
Noot:
* Protest per prent is op de website van de Nederlandse Bibliotheek te vinden als pdf, txt, scan of als epub.
