Teryky

Juri Rytchëu is een schrijver uit Siberië, een Tsjoektsen, een volk dat in 2002 als Teryky in het Nederlands verschijnt nog maar 12.000 mensen telt (wiki heeft het over 15.908 in 2010). Het boekje is prachtig uitgegeven door De Geus, Novib, en het Vlaamse 11.11.11. Het is oorspronkelijk in het Russisch geschreven en verscheen in 1980, toen de Sovjet Unie nog bestond.

Juri is de zoon van een zeehondenjager. Die jacht speelt ook in dit boek een belangrijke rol. Dat wordt alleen al duidelijk door de woordenlijst. Van de tien opgenomen woorden gaan er twee over zeehonden: lachtak (link voor foto) en nerpa (Pusa sibirica) en dan is er nog het woord voor ijsbeer, umka. Mijn gebruik van die lijst begon met het woord jaranga. Dat is een ronde Tsjoektsjentent met een vierkante slaapruimte. Daar blijft dan een stuk over en dat heet de tsjottaginen. Deze is onverwarmd.

In de tent begint het verhaal van Goigoi, de zeehondenjager, en zijn vrouw en lief Tin-tin. De tedere warmte van voor het opstaan gaat de binnentent uit naar het huishoudelijk werk

Tsjoektsjen-familie door Louis Choris, 1816. wiki

---

of mee op jacht. Het valt op dat ook het – vermoedelijk toch zeer ruige landschap, (niet alle) relaties en veel handelen fijnbesnaard en bijna poëtisch worden beschreven. Vreemd genoeg geeft juist dat een beklemmend gevoel, omdat je deze mensen het beste toewenst en vreest dat er van alles mis zal gaan. Het zal al gauw blijken.

Er gebeuren dingen waarvan je weet dat ze een rol zullen gaan spelen in de verwikkelingen. Toch weet je  nooit waar je op afstevent. Dat weten ook de personages daar aan de noordgrens van Siberië niet. Hoe drijft het ijs? Is er wel of geen weerwolf (de Teryky uit de titel)? Waar zal de weduwe blijven? Is Goigoi dood? Kiezen Tin-tin's ouders voor haar, in plaats van voor traditie, als het nodig is (of is dit laatste mijn grootsteedse vraag)? Komt het nog goed? Waarom niet? Hoe dan? Naast poëtisch en fijnbesnaard is het boek ook rustig. Er zijn veel herhalingen en alles wordt ondanks het dramatische kalm verteld.

Even vraag ik me af of ik moet schrijven over het snacken van kleine visjes die aan de waterlijn liggen, alsof het bramen zijn die zo uit de natuur de mond in gaan, de kopjes worden uitgespuugd. Ik besluit het niet te doen, omdat het om de mensen en hun emoties gaat en niet om het gluren naar een andere wereld. Het boek staat bol van de herkenbare emoties en overwegingen. Het leven en de cultuur zijn er vanzelfsprekend anders dan hier in West-Europa, maar het zou toch jammer zijn om je van het menselijke af te laten leiden door zogenaamde vreemde gewoontes. Dat tradities en gewoonten niet altijd tot een goed resultaat leiden, laat de schrijver zelf duidelijk zien.

Dit boek is het waard om je er een uur of vijf á zes door op te laten slokken.