Gala

Wantrouw boeken die om aandacht roepen door een mooie vrouw op de cover te zetten, bedenk ik me als het boekenweekgeschenk 2003 onder de titel Gala en geschreven door Ronald Giphart voor me ligt om er dit stukje over te schrijven.

Na het lezen van de novelle weet ik eigenlijk niet zo goed waarover het ging. Je pakt dan al snel de tekst op de achterkant om er grip op te krijgen of gaat zoeken op het internet wat anderen erin lazen. Aan dat tweede voel ik geen behoefte. De uitgever heeft geschreven dat er sprake is van een “maalstroom van hilarische verwikkelingen,” en het geschenk “is een even vrolijke als aangrijpende novelle over trouw en ontrouw, liefde en dood.” Kortom veel van een mensenleven vorm geeft. Maar misschien is dit een cynische visie op het leven, en niet meer dan dat.

Ik werd niet gegrepen en ik vond ook wat grappig had moeten zijn niet om te lachen, zelfs niet voldoende voor een voorzichtige glimlach. Ook de troetel allochtoon, Naousa, vol vunzige en grove taal, leverde vooral een triest beeld op. Misschien kwam het omdat ik in een omgeving was waarin de regen zijn best deed alles te verzuipen en mijn gevoel voor humor al had weggespoeld. Het kan ook gewoon mijn smaak niet zijn: grappen over een man die zich liet steriliseren en op de operatietafel angst en een grote bek combineert. Een man die later in zijn blote zaakje op het podium staat als zijn nieuwe broek afzakt en meer van dat. Liefde schijnt in Gala centraal te staan. Er horen, lijkt me, woorden voor die liefde te staan, zoals lege, eenzijdige, enzovoorts.

Die man waarvan de zaadleiders zijn dicht gebrand, Fräser, had al drie dochters en nu een relatie met de jonge actrice, Meija, die in een brief het verhaal vertelt over een intieme flirt met haar getrouwde baas, Panc. Het gala uit de titel is het afscheid van hem. Er lijkt zich in die brief een ware liefde met die baas te ontwikkelen. Haar verhouding met Fräser volgt daarentegen het idee I see you when I see you. Een principe dat aan de relatie een zeer grote vrijheid biedt. Van zijn voornemen om zijn vruchtbaarheid te beëindigen heeft hij Meija dan ook niet verteld. Ze mag wel mee als steun en toeverlaat naar het ziekenhuis. Het is de vraag hoeveel vrijheid van haar kant hij kan hebben?

Beide mannen hebben veel te bieden, zoals een luisterend oor en de juiste opmerkingen. Haar verhouding met Panc probeert Meija stil te houden. Alleen haar vader mag er van weten en die ziet er geen lang leven in beschoren. Als haar baas getroffen wordt door een hersentumor dan blijkt dat letterlijk waar te worden. Ze heeft Panc dan al getroffen in hotels in Nederland, Brussel en langduriger in Turkije. Er is seks, veel seks. Wel pijpen, maar geen beffen, om de man gerichtheid ervan plastisch - en wat banaal - te benadrukken. Of het wereldvreemd is dat ik niet wist wat een double whammy betekende, geen idee. Maar ik heb het opgezocht. Het doet er eigenlijk niet toe.

Van haar vader krijgt Meija het boekje Handorakel en kunst van de voorzichtigheid in 1647 geschreven door de Jezuïet Baltasar Gracián. Het staat vol wijsheden. Het ene mooier dan het anderen. Voorschrift 133 luidt: “Beter met allen dwaas, dan alleen wijs te zijn. Als iedereen gek is, steekt men tegen niemand af, terwijl wijsheid die alleen staat voor dwaasheid wordt gehouden.- zo belangrijk is het om met de stroom mee te gaan.” Zo laat haar vader advies achter over hoe met de boosaardige wereld en de daarin levende “kwaadwillende klootzakken” om te gaan als hij voor vijf maanden weg zal zijn. Het werk is in 1990 door Theo Kars naar het Nederlands vertaald. De uit die uitgave door Giphart geplukte citaten springen uit de tekst van dit verhaal. Gala zal het werk van Kars goed hebben gedaan, er verschenen nog verschillende versies.*

Panc sterft en om afscheid van hem te nemen wordt het gala georganiseerd. Iedereen is er, van Jan Mulder, via Freek de Jonge, tot Jules Deelder en Benjamin Herman met zijn New Cool Collective. Het valt te verwachten dat dit feest uit de hand loopt. Dat doet het ook. Het past helemaal in een novelle waar veel over de top is. Je kan van deze schrijfstijl houden.

Noot:
* Bij Bol kom ik de uitgaven van dit boek vertaald door Kars met verschillende covers uit 1990, 2000, 2009, 2014, 2016 en 2020 tegen. Er is ook een ingekorte versie vertaald door Annemart Pilon en geïllustreerd door Dirk van Dien uit 2023. Die bevat geen 300 maar 150 wijsheden.