woensdag 17 mei 2023

Freedom is a constant stuggle


Freedom is a constant struggle van Angela Y. Davis lag al weer een paar maanden op de stapel het huis binnengewandelde boeken. Het was een cadeau dat mijn partner kreeg. Angela Davis noemde ik vorig jaar bij het bespreken van een boek dat een Amerikaanse concertreeks van de Rolling Stones uit 1972 beschrijft. Daarvoor had ik wat artikelen over haar gelezen. Dit boekje was een welkome aanvulling met interviews en inleidingen die zijn geschreven tussen februari 2013 tot juni 2015.

Solidariteit
Davis werd in 1972 vrijgesproken nadat ze was opgepakt op verdenking dat ze mee had gewerkt aan plannen om een aantal gevangenen te bevrijden uit de rechtszaal van het gerechtsgebouw in San Rafaël, Californië. Ze had toen al een jaar vastgezeten. Tijdens haar arrestatie stond ze op de lijst van de meest gezochte tien misdadigers van de Verenigde Staten. Die vrijspraak (na een internationale campagne) was het heugelijke feit dat Mick Jagger op 4 juni in Seattle van het podium riep: “Er gebeurde iets goeds vandaag. Wie. Wie kwam vrij vandaag? Angela Davis is weer vrij. Verrekte mooi.”

Ruim veertig jaar later neemt Davis het op voor Assata Shakur die de FBI in 2013 op de lijst met 10 meest gezochte terroristen zette, omdat ze veertig jaar eerder (!) in 1973 tijdens een arrestatiepoging een politieman zou hebben doodgeschoten. Inmiddels staat er een bedrag van
$ 2 miljoen op haar hoofd. Ze leeft sinds halverwege de jaren tachtig in Cuba en is 75 jaar oud. Davis meldt dat ze onder haar geboorte naam als Joanne Deborah Chesimard op de lijst kwam – tussen de kapers van 911 en de zware jongens uit Syrië en Irak – om de zwarte beweging (ook uit de jaren zestig en zeventig nog) in diskrediet te brengen door er het stempel terrorisme op te zetten. De campagne om Shakur van die lijst te halen is wijdverspreid onder zware muzikanten en ook organisaties als Black Lives Matter zetten zich voor haar in.

Verbanden
Angela Davis is inmiddels schrijfster, activiste, hoogleraar en filosofe en bekend van haar pleidooi voor verbindingen maken tussen onderwerpen als kleur, feminisme en klasse (intersectionaliteit). In dit boek stelt ze dat veel mensen bij Martin Luther King denken aan
I had a dream, maar dat hij zich ook keerde tegen de Amerikaanse oorlog in Vietnam minder bekend is. Verzet is breder dan alleen burgerrechten. Samenhang zoeken daar draait het om. Dat kan tussen onderwerpen, maar ook over grenzen. Welk advies hebben Palestijnse jongeren voor activisten in de Verenigde Staten? Wat zijn de verbanden tussen gevangenen en vluchtelingen in detentiecentra?

Ervaring
Als activiste heeft ze sinds begin jaren zestig ervaring. Als interviewer Frank Barat opmerkt dat bij het bespreken van samenwerking met oorspronkelijke bewoners van de Verenigde Staten en Afro-Amerikanen bleek dat van de opkomst maar vijf procent niet wit is, dan merkt Davis je het niet kan laten bij het vragen mee te doen. Je moet er voor zorgen dat de besproken kwesties ook de kwesties van de genodigde doelgroep zijn. Daarvoor moet je een vertaling naar hun problemen maken en daar strategieën voor bedenken.

Consequentie wordt vaak ingezet als argument tegen activisten. In een toespraak over activisme en protest van de jaren zestig tot het Obama tijdperk besteed ze er aandacht aan. Je kan Obama's politiek bestrijden en toch opmerken dat hij voor de DROOM belangrijk is. Je kan het Pentagon willen ontmantelen, maar toch voor LBGT+ rechten in de krijgsmacht pleiten. Het blijft wel de vraag waar
deze lenigheid van denken en handelen gaat wringen, want er zitten ook grenzen aan.

Hoe houd je dat vol: decennia lang activist zijn? Een voor de hand liggende vraag aan Davis. Wie kent hem niet. Ze heeft er verschillende antwoorden op: je moet optimistisch willen blijven; nieuwe vormen van activisme en het voortgaan van de strijd hield haar gaande; en verbondenheid zoeken met gemeenschappen van activisten die leven geven aan optimisme en hoop, zeker in tijden dat het neoliberalisme van de individu de norm wil maken.

Gevangenen
Een belangrijk onderwerp in de teksten is de geprivatiseerde industriële gevangenis industrie in de VS. Het land van de onbegrensde mogelijkheden heeft een groot deel van zijn bevolking achter de tralies. Volgens de meest recente gegevens zitten
1,204,300 inwoners vast. Het aantal daalt gelukkig de afgelopen jaren. De gevangenis biedt echter geen oplossing, maar neemt de mensen die in de problemen komen (door racisme, gebrek aan gezondheidsvoorzieningen, zonder huisvesting) weg van de straat en bedrijven verdienen hier vervolgens goudgeld aan, zo is kortweg de stellingname van Davis. En passant legt ze verbanden met de transgemeenschap, mensen van kleur en problemen elders (vooral Palestina). De campagne richt te zich tegen G4S. Dat is een wereldwijd opererende private onderneming op het gebied van veiligheid en die brood ziet in het opsluiten van gevangenen. Er zijn niet alleen campagnes in de Verenigde Staten. Het bedrijf is ook actief in Israël in de strijd tegen de Palestijnen en is mikpunt van een campagne. (G4S is ook in Nederland actief). Op dit blog noemde ik al eens dat Lockheed Martin - de grootste wapenproducent ter wereld - geld aan zijn gevangenen verdiende.

Afschaffen
Gevangenissen moeten afgeschaft worden. Ze worden wereldwijd ingezet om problemen te onderdrukken, stelt Davis. In Europa zijn het de vluchtelingen, in Australië de Aboriginals en Gaza is één grote gevangenis. Hier en daar vind ik de klank te fel. Dat heeft te maken met de ongewoonheid ervan, maar ook met het gegeven dat gevangenisstraf een methode is om mensen die een gevaar vormen tijdelijk uit de maatschappij te halen. Ze noemt de Quakers die aan het einde van de 18e en het begin van de 19e eeuw de gevangenis als humaan alternatief voor de destijds toegepaste straffen bepleitten, het gaf de mogelijkheid mensen te rehabiliteren. Idealiter is dat nog steeds zo. Maar in de Verenigde Staten kan het zijn dat straf op straf stapelt en je jarenlang voor een paar gram marihuana in de nor belandt. Dat is van een andere orde dan gevangenissen hier. De oproep zet wel aan het denken.

Onlangs kwam ik een artikel tegen waarin de beweging voor de afschaffng van de gevangenissen benoemd werd als bruikbaar idee om in te zetten tegen militarisme. Je moet in beide gevallen  innovatief zijn om een andere aanpak te ontwikkelen die wel werkt en niet met macht onderdrukt en: Critique is just the starting point” om praktijk en denken op gang te brengen. Zo'n idee past dan weer in het verbinden over grenzen van onderwerpen heen, zoals Davis voorstelt. Zou het me opgevallen zijn als ik dit boek niet had gelezen?

Nog een paar boeken verder The Grapes of Wrath lees ik de mening van Steinbeck over het gevang via zijn hoofdkarakter, de sterke en verstandige Tom die de gevangenschap heeft doorstaan. Hij zegt dat de gevangenis een systeem is om mensen gek te maken:
Dertig dagen is goed. En honderdtachtig dagen is ook goed. Maar meer dan een jaar - ik weet het niet. Er is iets aan dat niet lijkt op wat dan ook in de wereld. Er is iets mis met het opsluiten van mensen. Naar de donder met dit alles, ik wil er niet over praten.” (Weer wat boeken later Weg met Eddy Belleguelle lees ik dat een man rond de laatste eeuwwiseling in Frankrijk niet terug wil van een weekeinde vrijaf, omdat hij bang is binnen gek te worden.)


Ik zou zeggen dat de afschaffing van het gevangenissysteem in de jaren zeventig serieus genomen werd. Dit was rond de tijd van de Attica Rebellie. … Prominente advocaten, rechters en journalisten – begonnen na te denken over iets anders dan gevangenisstraf.” Meer informatie over track en album.


Tien punten

klik voor grotere versie.

Een paar keer haalt ze 10 punten programma van de Black Panters aan (zie ook illustratie). Je kan er ook politieke beweging voor dit moment opbouwen: strijd voor huisvesting, werkgelegenheid, onderwijs, gezondheidszorg, tegen politie geweld, anti-oorlog, controle over technologie, en het spreekt zich uit tegen kapitalisme. Wat mist is het klimaat. Dat is niet zo gek in een verklaring uit begin jaren zeventig, maar ik dacht even dat dit in het hele boek ontbrak, maar Davis vraagt er wel degelijk aandacht voor in een van de opgenomen toespraken. Gelukkig maar, want de verbanden tussen dit probleem, racisme, feminisme en klasse is niet ver te zoeken. Slechts dogmatische socialisten keren zich zoveel mogelijk van dit grootste gevaar voor hun achterban af. Die is het juist die het eerst getroffen wordt, stelde onlangs een columnist. Niet helemaal het eerst. Bij mij piept meteen een stemmetje in mijn hoofd Karachi, maar ook luid en duidelijk Kiribati (als ik niet uitkijk blijft het piepen). De wereld is inderdaad groter. Een elfde punt dan maar. 

Nog meer lessen
De Radicale Reconstructie van de jaren 1865-1877 was nooit zo tot me doorgedrongen. Davis besteed er veel aandacht aan. Het was de periode na de afschaffing van de slavernij toen veel progressieve wetten werden ingevoerd, onderwijs door zwarten werd opgezet (waar ook witte onderklasse kinderen van profiteerden) en met zwarten in het bestuur van het land. Deze positieve ontwikkeling werd in de kiem gesmoord. Daarom is er vandaag de dag nog steeds een beweging nodig om rechten voor zwarte Amerikanen af te dwingen. (Onlangs zag ik in de documentaire Women Warriors dat toen ook afspraken over de rechten van de oorspronkelijke bewoners van Noord-Amerika werden gemaakt en die later ook net zo makkelijk werden verkwanseld.)

Dat brengt de schrijfster meteen bij een volgende les. Activisten moeten beseffen dat ze werken aan een wereld die door gaat na hun dood. Ze verduidelijkt dit met de opmerking dat veel van de mensen die ijverden tegen de slavernij dat einde niet meemaakten. Dus zeg niet 'Als het zo lang duurt, ben ik dood, wat maakt het mij dan uit.' Het is de inzet waard.


Geen opmerkingen: