Dreun zonder zeden

Om het Musée Modern in Brussel te bezoeken moet je afdalen. En als je dan de zalen daar beneden ingelopen bent, kom je al snel dit schilderij tegen: Viva la mort (1873). Het is van Jan Van Beers (1852-1927). Aan die schilder is tot maart 2017 in Lier een tentoonstelling gewijd onder de titel Meester of oplichter?

Mij trof het werk in Brussel als een moker. Dat lijkt goed, want kunst moet raken. Toch? Maar nare porno kan ook raken; of het nu is vanwege de wellust of afkeer die het oproept. Niet alle effecten zijn te waarderen. Zo kijk ik nooit naar gewelddadige of griezelfilms. Ik houd niet van de spanning die ze in mijn lijf oproepen.

Het schilderij is aan Fernand Nauts opgedragen. Nauts was gemeenteraadslid en protesteerde een paar jaar erna tegen het feit dat op een tentoonstelling geen naakten mochten hangen. (Een artikel erover in de Nederlandse Maasbode van 22 augustus 1876 is heel vermakelijke en bekrompen lectuur.) Nog later kom ik hem tegen in een Portugese krant Diario Illustrado van 30 juli 1886 als consul, rechter bij het handelstribunaal in Antwerpen. Net als de onbewezen zwendel van Van Beers doen deze feiten er niet toe, zelfs Nauta's pleidooi tegen een door de clerus gekuiste tentoonstelling niet. De dreun blijft immers.

Van Beers schilderde mooie vrouwen voor de beau monde van Parijs. Van schoonheid is hier geen sprake. Het doet pijn en roept de fysiek gevoelde reactie op: zo moet het niet zijn! Dat is voor mij de kracht van de verf op het houten paneel. Het is alsof hij alvast wil laten zien wat echt zonder zeden is. Een dreun met reden dus.