Detransition baby

Detransition baby geschreven door Torrey Peters lag op de stapel, maar kom me maar moeilijk overtuigen dat het gelezen moest worden. De roze schreeuwerige cover en het onderwerp spraken me niet echt aan. Dat tweede was een vergissing.

Het voordeel van schrijven vanuit de positie van een transpersoon betekent dat je niet als vanzelf van gevestigde posities uit kunt gaan en wel moet kijken waar je staat en vragen stellen. Die alertheid leidt tot verfrissende inzichten. Dat is voor iedere lezer interessant. Ook voor wie niet van knalroze covers houdt. Reese, de centraal staande transvrouw in het boek, zegt dat ze contant haar genderdynamiek bestudeert om in alle situaties haar rol te kunnen spelen. Ze past op kinderen voor moeders die willen winkelen, en dat tot grote tevredenheid. Dat ze transgender is valt niet op, wel haar kwaliteiten. Kan je ouder zijn zonder vader- of moederrol ondanks de maatschappelijke druk? Goede vraag? Als je dat wilt, hoe organiseer je dat? Is het mogelijk?

Half januari stond het onderwerp ook op de agenda van de politiek: seksuele aard werd opgenomen artikel 1 van de Nederlandse grondwet; discriminatie wegens “seksuele gerichtheid” is niet toegestaan. In Schotland was er een referendum over transrechten. De voorstanders wonnen, maar Londen ging dwarsliggen. Mij viel rond de Schotse kwestie de foto op waar een man simpelweg stelt dat een man geen vrouw kan zijn. Als deze zwart-witvisie niet zoveel aanhangers had, zou je hem gewoonweg kunnen neerzetten als dom. Maar helaas. Het nieuws in kranten en op TV laat zien dat het zover nog niet is. Heikele kwesties komen ook in de roman aan de orde, zoals het samenoptrekken van radicale feministen en Christen fundamentalisten om transrechten te beperken, want de transgenders zijn immers niet te vertrouwen. Tegelijkertijd wordt ieder jaar de lijst langer van vermoorde transvrouwen, vooral de zwarte, zo weet Reese kort na een uitvaart in deze gewelddadige contekst.

Tijdens het lezen van Detransition baby was me regelmatig niet meer duidelijk hoe het nu precies zat met de sekse of genderidentiteit van personages of relaties ervan. Zelfs bij het lezen van een boek is dat blijkbaar fluïde en die verwarring strekte zich zelfs uit tot seksscènes.

Het boek beschrijft de lotgevallen van drie mensen: een transvrouw, een transvrouw die weer man is geworden (die uit de titel) en een Amerikaanse CIS vrouw, die zelf haar Chinese wortels benadrukt om aan te geven dat ze ook aan de andere kant van de streep staat. De komst van de baby verbindt de drie. Hoewel het plot niet het belangrijkste is, kan het vertellen ervan toch het leesplezier verknallen. Zelf bleef ik tot de laatste pagina's benieuwd hoe het af zou lopen. Het boek dompelt je onder in de transwereld van New York (waar mensen uit de hele Verenigde Staten naartoe komen om elkaar te ontmoeten en te ontvluchten aan het platteland). Ondertussen komen levens voorbij, zoals de ongemakken van het samenwonen, macht en onderdanigheid in relaties. Overtuigend, lekker leesbaar en zelfs Wim Hofs, de Nederlandse Iceman krijgt veel aandacht (op een voor mij herkenbare manier).

Er is een opmerking, misschien een grapje, dat transvrouwen met penis misschien wel het meest vrouw zijn. Ach ja je zoekt woorden om je identiteit te bepalen, ook als dat provoceert, en je bent inderdaad bijzonder gespitst op die rol, meer dan veel vrouwen van geboorte. Misschien is het meest vrouw zijn niet zo'n relevante categorie, als hij al bestaat. Het is een wat schurende opmerking, maar je zit ermee wel op het scherpst van de snede. Het idee van afgebakende seksen verdwijnt door het lezen van het boek. Ook al omdat het plezierig geschreven is, geen blad voor de mond, en af en toe een radicale opmerking en dan weer afstand van opgeklopte politieke correctheid, die een keer wordt omschreven als de met een scherpe toon gebrachte 101 Heilige Transgender Weesgegroetjes. Het hele gegeven dat Peters een naar man gedetransformeerde transvrouw als hoofdpersonage heeft, is voor de scherpslijpers verkeerd. Zij heeft geen boodschap aan die strengheid en dat merk je tijdens het lezen. Anderzijds vraagt ze ook waarom een man in zijn cave wel whiskey mag drinken om zijn masculiniteit te onderstrepen, maar een transvrouw zich niet optutten om haar vrouwelijkheid te benadrukken?

Even dacht ik te moeten schrijven dat het natuurlijk niet alle transgenders beschrijft. Dat er ook zijn die zich liever niet vastpinnen op die verandering en die niet in New York wonen. Ze zijn van geslacht veranderd en dat is het, ze gaan verder als transvrouw of man, Schluß. Maar dat is nogal vreemd. Alsof andere romans wel over alle mannen, inheemsen, muzikanten of welke groep dan ook gaan. Nee natuurlijk niet. Lezen dat boek. De roman is ingezet om een verhaal te vertellen en je pikt onderweg flink wat op. Het is een plezierige manier om kennis en inzichten op te doen. Het lelijke roze boek geeft er veel. 

---

Ik lees met moeite, maar wel graag. Het voordeel van een boek is dat als je er in zit dat relatief lang duurt. Dat maakt het makkelijker leesbaar dan losse artikelen. Vanaf januari 2018 schrijf ik iets over wat ik las. Eerst per maand. Inmiddels per boek. Aan het eind van het jaar komt er een overzicht. Want ook bij het onthouden kan ik wel wat steun gebruiken.