Gisteren sprak ik iemand die niet meer van de wereld wilde horen. Het is te deprimerend, vond ze. Volledig begrijpelijk.
Zelf
zou ik ook wel eens de rottigeheid eruit willen slapen, zeker als dan
ook nog de praktische zaken niet lopen zoals ze moeten gaan.
Tja
je kan een hele litnanie opsommen. Er is oorlog, er is altijd wel ergens oorlog, het klimaat gaat naar
de klote, er zijn onvoldoende betaalbare woningen, arbeid- en
inkomensrechten worden geofferd op het neoliberale altaar, er is
rascisme, mysogenie, te veel moeilijke woorden en teveel haat ...
... maar mooi zijn
ze wel de rode en oranje slaapbloemen. Als je de energie hebt kan je
ook tekenen wat er is (aangenaam en lelijk, vroeger en nu, tastbare
werkelijkheid of verbeelding);
Herberg
'De goede luim door Vladislav Vančura is een lichtvoetig boek met drie volkse verhalen. Ze zijn sfeervol en verzinsels worden de hemel ingeprezen: “De
waarheid – lijkt het – heeft haar hoefjes verloren en strompelt
nu achter de leugen aan, waarvan met toch altijd zei dat die snel
wordt achterhaald. Tsjonge, de leugen krijg je niet zomaar klein! De
onbeschaamde vlegel.” Zo begint het titelverhaal, maar dit commentaar is van toepassing op
alle drie de verhalen.
De waarheid over de schrijver is dat hij de
communistische partij in 1929 verliet toen die voor Moskou koos en
haar pluralisme verloor. Hij bleef wel zijn idealen trouw. Tijdens de
Tweede Wereldoorlog was hij actief in de illegaliteit tegen de Duitse
bezetter. Hij werd in 1942 gearresteerd en op 1 juni 1942
gefusilleerd. Die harde feiten staan in een nawoord van de vertaler,
Kees Mercks. Zo komt op die laatste pagina's toch nog een loden last
te liggen na de ironisch getoonzette teksten.
Die vertaler probeert overigens de archaïsche schrijfstijl van Vančura mee te nemen. Dat kan misschien irriteren (al had ik daar geen last van).
De teksten verschenen in 1932. Twee hebben randfiguren als hoofdpersoon en in het
derde verhaal is het een schooljongen die de gewone gang der zaken op
zijn kop zet. Alle drie worden gedreven door verliefdheid.
De moraal
van het verhaal. “Laat
de mensen maar onzinnige en vruchteloze dingen najagen, op een dag
komen ze toch weer bij hun verstand.” Door eigen toedoen? “Nee!
Dat moet hun in het hoofd gestampt worden.”
Dat zijn stevige woorden voor een boek waar het leven zich
nietemin de gewenste kant op lijkt te ontwikkelen. Nog een laatste
levensles dan. Zijn er waarborgen dat de verliefde mensen uit de
verhalen het zullen redden? “Natuurlijk
niet! U wilt toch niet inzetten op hun geluk?”
Wat is dat voor een schip dat daar verderop
vaart? Ik maak een foto en zie thuis dat het de James Cook is. Het is een
Engels
onderzoeksschip van de Natural
Environment Research Council. Het onderzoekt
van alles, zoals verandering in de watersamenstelling door
klimaatverandering en de helingsgraad van de waterspiegel van het IJ.
Onverwacht dat er in de Kadoelenbrug een kamertje zit.
Onverwacht? Ergens moet het mechaniek om hem te openen immers zitten.
De IJsselmeerdijk is afgesloten na Warder. Ze zijn al jaren
bezig met het ophogen en verbreden ervan. Het kwam dus niet als
verrassing, maar ik wilde het weer eens proberen. Aan het stukje dat
wel open is vind ik een boek over Het meisje met de Leica.
In
Hoorn is een hele buurt op de schop genomen. Alles loopt dood.
Richtingsgevoel verdwijnt. Er staat opeeens een bordje Oosterblokker;
zo verkeerd ging ik nog niet om de Markerwaarddijk te nemen. Die is veel mooier geworden door de klimaataanpassing.
Terug in
Amsterdam torent de Celebritty
Silhouette boven alles uit. Was gisteren nog in Southampton. Overmorgen weer ergens anders. Eerst nog dansen op het H-dek. De ramp
komt vast onverwacht.
Voor ik vertrek merk ik op: “Hoe triest kan
'n tweet zijn? Boel gaat naar de klote en we doen er niets aan.
Nee we doen er zelfs nog stoer wat schepjes bovenop met opgevoerde
bewapeningsuitgaven. Politiek is er om crises op te lossen in 't
belang van de samenleving niet om ze te negeren of te
verergeren.”
Voor ik vertrek kijk ik naar een
oud blog van me over pijn. Waarom weet ik niet. Zes jaar later
doe ik het er maar mee.
Voor ik vertrek stoot ik twee tenen
keihard tegen een trapper. Dat doet pas pijn (maar even).
Onderweg
zie ik dat de Rollende Keukens weer zijn opgedoekt en de restanten
worden opgeruimd en afgebroken.
Onderweg voeg ik nog een
roosje aan mijn verzameling van vorige week toe. Kennelijk heb ik bij
het fotograferen ervan tussen de brandnetels gestaan. 't Gaat wel over.
Weer
thuis leef ik me met de mensen die tegen de klippen op al meer dan
een jaar protesteren. Tussen 18-19 uur staan ze op het Spui in
Amsterdam.
Van Huinen naar Hell. Hoe verder? “Ga de Hogesteeg in,” adviseren twee mensen met elk een hondje. Inderdaad zo gek nog niet. Het was een weg losgezongen van de grote wereld. Fijn. De N-weg die hem kruiste, kwam ik over. Verderop lag de A28 als een gigantische rivier voor blik door het landschap. Daar moest ik voorbij. Dat kon maar op een paar plaatsen. Al improviserend, ik wilde geen kaart gebruiken, werd dat een lelijke tocht met onder andere een gedrocht van een nep-kasteel (waarvan zelfs de naam was aangepast om het authentieker te laten leiken). De overkant is bereikt.
Hier
ging ik al op mijn fietsje over toen ik hooguit negen jaar was. Uit de
filmclub van de kerk in Maassluis naar Verolme in Rozenburg, waar mijn
vader de weekendwacht had als zijn schip binnenlag.
De twee grote ponten (Facebook) zijn kapotgegaan en vervangen door deze Otter. Verder is het geld op vertelde iemand me.
De
vader van mijn oma werd in 1873 (meen ik) als jongen over de Nieuwe
Maas gezet om bij een tuinder gaan werken. Hij kreeg een kist met kleren
en spulletjes mee. Dat ging nog met een roeiboot. Dus ja de
voorzieningen kunnen best nog wat minder.
Freedom
is a constant struggle
van Angela
Y. Davislag al weer een paar maanden
op de stapel het huis binnengewandelde boeken. Het was een cadeau dat
mijn partner kreeg. Angela
Davis noemde ik vorig jaar bij het bespreken
van een boek dat een Amerikaanse concertreeks van de Rolling Stones
uit 1972 beschrijft. Daarvoor had ik wat artikelen over haar gelezen.
Dit boekje was een welkome aanvulling met interviews en
inleidingen die zijn geschreven tussen februari 2013 tot juni 2015.
Solidariteit Davis werd in 1972
vrijgesproken nadat ze was opgepakt op verdenking dat ze mee had
gewerkt aan plannen om een aantal gevangenen te bevrijden uit de
rechtszaal van het gerechtsgebouw in San Rafaël, Californië. Ze had
toen al een jaar vastgezeten. Tijdens haar arrestatie stond ze op de
lijst van de meest gezochte tien misdadigers van de Verenigde Staten.
Die vrijspraak (na een internationale campagne) was het heugelijke
feit dat Mick Jagger op 4 juni in Seattle van het podium riep: “Er
gebeurde iets goeds vandaag. Wie. Wie kwam vrij vandaag? Angela Davis
is weer vrij. Verrekte mooi.”
Ruim
veertig jaar later neemt Davis het op voor Assata Shakur die de FBI
in 2013 op de lijst met 10 meest gezochte terroristen zette, omdat ze
veertig jaar eerder (!) in 1973 tijdens een arrestatiepoging een
politieman zou hebben doodgeschoten. Inmiddels staat er een bedrag
van $ 2
miljoen op haar hoofd. Ze leeft sinds
halverwege de jaren tachtig in Cuba en is 75 jaar oud. Davis
meldt dat ze onder haar geboorte naam als Joanne Deborah Chesimard op
de lijst kwam – tussen de kapers van 911 en de zware jongens uit Syrië
en Irak – om de zwarte beweging (ook uit de
jaren zestig en zeventig nog) in diskrediet te brengen door er het
stempel terrorisme op te zetten. De campagne om Shakur van die lijst
te halen is wijdverspreid onder zware muzikanten en ook organisaties
als Black
Lives Matter zetten zich voor haar in.
Verbanden Angela
Davis is inmiddels schrijfster, activiste, hoogleraar en filosofe en
bekend van haar pleidooi voor verbindingen maken tussen onderwerpen
als kleur, feminisme en klasse (intersectionaliteit). In dit boek stelt ze dat veel mensen bij Martin
Luther King denken aan I had a dream,
maar dat hij zich ook keerde tegen de Amerikaanse oorlog in Vietnam
minder bekend is. Verzet is breder dan alleen burgerrechten.
Samenhang zoeken daar draait het om. Dat kan tussen onderwerpen, maar
ook over grenzen. Welk advies hebben Palestijnse jongeren voor
activisten in de Verenigde Staten? Wat zijn de verbanden tussen
gevangenen en vluchtelingen in detentiecentra?
Ervaring Als
activiste heeft ze sinds begin jaren zestig ervaring. Als interviewer
Frank Barat opmerkt dat bij het bespreken van samenwerking met
oorspronkelijke bewoners van de Verenigde Staten en Afro-Amerikanen
bleek dat van de opkomst maar vijf procent niet wit is, dan merkt
Davis je het niet kan laten bij het vragen mee te doen. Je moet er
voor zorgen dat de besproken kwesties ook de kwesties van de
genodigde doelgroep zijn. Daarvoor moet je een vertaling naar hun
problemen maken en daar strategieën voor bedenken.
Consequentie
wordt vaak ingezet als argument tegen activisten. In een toespraak
over activisme en protest van de jaren zestig tot het Obama tijdperk
besteed ze er aandacht aan. Je kan Obama's politiek bestrijden en
toch opmerken dat hij voor de DROOM belangrijk is. Je kan het
Pentagon willen ontmantelen, maar toch voor LBGT+ rechten in de krijgsmacht pleiten. Het blijft wel de vraag waar deze lenigheid van denken en handelen gaat wringen, want er zitten ook grenzen aan.
Hoe houd je dat vol: decennia lang activist zijn?
Een voor de hand liggende vraag aan Davis. Wie kent hem niet. Ze heeft er
verschillende antwoorden op: je moet optimistisch willen blijven;
nieuwe vormen van activisme en het voortgaan van de strijd hield
haar gaande; en verbondenheid zoeken met gemeenschappen van
activisten die leven geven aan optimisme en hoop, zeker in tijden dat
het neoliberalisme van de individu de norm wil maken.
Gevangenen Een
belangrijk onderwerp in de teksten is de geprivatiseerde industriële
gevangenis industrie in de VS. Het land van de onbegrensde
mogelijkheden heeft een groot deel van zijn bevolking achter de
tralies. Volgens de meest recente gegevens zitten 1,204,300inwoners vast. Het aantal daalt gelukkig de afgelopen jaren. De gevangenis biedt echter geen oplossing, maar neemt
de mensen die in de problemen komen (door racisme, gebrek aan
gezondheidsvoorzieningen, zonder huisvesting) weg van de straat en
bedrijven verdienen hier vervolgens goudgeld aan, zo is kortweg de stellingname van Davis. En passant legt ze verbanden met de transgemeenschap,
mensen van kleur en problemen elders (vooral Palestina). De campagne
richt te zich tegen G4S. Dat is een wereldwijd opererende private
onderneming op het gebied van veiligheid en die brood
ziet in het opsluiten van gevangenen. Er zijn niet alleen campagnes
in de Verenigde Staten. Het bedrijf is ook actief in Israël in de
strijd tegen de Palestijnen en is mikpunt
van een campagne. (G4S is ook
in Nederland actief). Op dit blog noemde ik al eens dat Lockheed Martin - de grootste wapenproducent ter wereld - geld aan zijn gevangenen verdiende.
Afschaffen Gevangenissen
moeten afgeschaft worden. Ze worden wereldwijd ingezet om problemen
te onderdrukken, stelt Davis. In Europa zijn het de vluchtelingen, in
Australië de Aboriginals en Gaza is één grote gevangenis. Hier en
daar vind ik de klank te fel. Dat heeft te maken met de
ongewoonheid ervan, maar ook met het gegeven dat gevangenisstraf een
methode is om mensen die een gevaar vormen tijdelijk uit de
maatschappij te halen. Ze noemt de Quakers die aan het einde van de
18e en het begin van de 19e eeuw de gevangenis als humaan alternatief
voor de destijds toegepaste straffen bepleitten, het gaf de
mogelijkheid mensen te rehabiliteren. Idealiter is dat nog steeds zo.
Maar in de Verenigde Staten kan het zijn dat straf op straf stapelt
en je jarenlang voor een paar gram marihuana in de nor belandt. Dat
is van een andere orde dan gevangenissen hier. De oproep zet wel aan het denken.
Onlangs kwam ik een artikel tegen waarin de beweging voor de afschaffng van de gevangenissen
benoemd werd als bruikbaar idee om in te zetten tegen militarisme. Je moet
in beide gevallen innovatief zijn om een andere aanpak te ontwikkelen die wel werkt en niet met macht onderdrukt en: “Critique is just the starting
point” om praktijk en denken op gang te brengen. Zo'n idee past dan weer in het verbinden over grenzen van onderwerpen heen, zoals Davis voorstelt. Zou het me opgevallen zijn als ik dit boek niet had gelezen?
Nog een paar boeken verder The Grapes of Wrath lees ik de mening van Steinbeck over het gevang via zijn hoofdkarakter, de sterke en verstandige Tom die de gevangenschap heeft doorstaan. Hij zegt dat de gevangenis een systeem is om mensen gek te maken:“Dertig dagen is goed. En honderdtachtig dagen is ook goed. Maar meer dan een jaar - ik weet het niet. Er is iets aan dat niet lijkt op wat dan ook in de wereld. Er is iets mis met het opsluiten van mensen. Naar de donder met dit alles, ik wil er niet over praten.” (Weer wat boeken later Weg met Eddy Belleguelle lees ik dat een man rond de laatste eeuwwiseling in Frankrijk niet terug wil van een weekeinde vrijaf, omdat hij bang is binnen gek te worden.)
“Ik zou zeggen
dat de afschaffing van het gevangenissysteem in de jaren zeventig
serieus genomen werd. Dit was rond de tijd van de Attica Rebellie. …
Prominente advocaten, rechters en journalisten – begonnen na te
denken over iets anders dan gevangenisstraf.”Meer
informatie over track en album.
Tien punten
klik voor grotere versie.
Een
paar keer haalt ze 10 punten programma van de Black Panters aan (zie
ook illustratie). Je kan er ook politieke beweging voor dit moment
opbouwen: strijd voor huisvesting, werkgelegenheid, onderwijs,
gezondheidszorg, tegen politie geweld, anti-oorlog, controle over
technologie, en het spreekt zich uit tegen kapitalisme. Wat mist is het
klimaat. Dat is niet zo gek in een verklaring uit begin jaren
zeventig, maar ik dacht even dat dit in het hele boek ontbrak, maar
Davis vraagt er wel degelijk aandacht voor in een van de opgenomen
toespraken. Gelukkig maar, want de verbanden tussen dit probleem,
racisme, feminisme en klasse is niet ver te zoeken. Slechts
dogmatische socialisten keren zich zoveel mogelijk van dit grootste
gevaar voor hun achterban af. Die is het juist die het eerst
getroffen wordt, stelde
onlangs een columnist. Niet helemaal het eerst. Bij mij piept meteen een
stemmetje in mijn hoofd Karachi,
maar ook luid en duidelijk Kiribati (als ik niet uitkijk blijft het piepen). De wereld is inderdaad groter. Een elfde punt dan maar.
Nog
meer lessen De Radicale Reconstructie van de jaren 1865-1877 was nooit zo tot me
doorgedrongen. Davis besteed er veel aandacht aan. Het was de periode
na de afschaffing van de slavernij toen veel progressieve wetten
werden ingevoerd, onderwijs door zwarten werd opgezet (waar ook
witte onderklasse kinderen van profiteerden) en met zwarten in het
bestuur van het land. Deze positieve ontwikkeling werd
in de kiem gesmoord. Daarom is er vandaag de dag nog steeds een
beweging nodig om rechten voor zwarte Amerikanen af te dwingen. (Onlangs zag ik in de documentaire Women Warriors dat toen ook afspraken over de rechten van de oorspronkelijke bewoners van Noord-Amerika werden gemaakt en die later ook net zo makkelijk werden verkwanseld.)
Dat
brengt de schrijfster meteen bij een volgende les. Activisten moeten
beseffen dat ze werken aan een wereld die door gaat na hun dood. Ze
verduidelijkt dit met de opmerking dat veel van de mensen die
ijverden tegen de slavernij dat einde niet meemaakten. Dus zeg niet
'Als het zo lang duurt, ben ik dood, wat maakt het mij dan uit.' Het
is de inzet waard.
