Blues en oorlog in het Veem

Meer Gerswin dan Howlin' Wolf. Meer Manhattan dan swamp. Zelfs meer Glass dan B.B. King. De toon was klassiek met uitstapjes naar de jazz (o.a. een levendige ode aan Charlie Parker door Henry Martin). Pianist Marcel Worms spaart al bijna 20 jaar blues composities uit de hele wereld. Hij heeft er inmiddels honderden.

De stukken zijn vaak gelinkt aan de geschiedenis. Dat van de Armeniër Karen Ananyan mocht in Azerbajdzjan niet gespeeld worden. Het conflict tussen beide landen laait weer op en kennelijk is zelfs de muziek met hier-en-daar Buster Keaton filmuziekklanken gevaarlijk. De muziek van Mohamed Abdelwahab Abdelfattah wordt uitgevoerd als op het Tahir plein de tanks staan. Bij de compositie van Kinan Azmeh verhaalt Worms over een reis in 2011 naar Syrië, waar Azmeh vandaan komt. Die reis kan niet doorgaan vanwege de oorlog. Het stuk Waiting for Friday (2011) is opgedragen aan hen die tijdens de vrijdagprotesten aan het begin van de oorlog vielen. Deze blues is gedragen genoeg om die zware rol te vervullen. De link met oorlog en conflict en de composities werd door Worms aan het begin van de middag duidelijk gemaakt. Later zou blijken waarom.

In totaal werden tien blues composities gespeeld. De eerste drie stukken zijn van Nederlandse studenten. Voor mij sprong de Sonatine in Blue van Daan van den Hurk eruit, geweldige blues met minimal music invloeden.

Het programmaboekje bevat achtergronden bij de middag; over componisten, uitvoerenden, schrijfster en de muziek zelf. Zo lees ik wat blues is. Het gaat over maten, akkoorden, trappen van toonladders, de melodielijn die gebruik maakt van “blue notes – tonen met een niet scherp bepaalde toonhoogte, die ontstaan door verlaging van met name de derde en de zevende toon van de toonladder.” Gelukkig gaat het uiteindelijk om de sfeer, en dan doe ik als leek weer mee met de blues.

In de muziek van Abdelfattah hoorde ik golvende melodiën; het is dan prettig om te lezen dat dit een voortdurend herhaald ritmisch patroon kan worden genoemd; dus weer minimal music. Luister maar:



Wat je denkt is wie je bent. Wat je doet het bewijs,

zo onthield ik deze zinnen uit de gedichtencyclus Nabrand over de vrijheidsdrang van de Katharen die in de 13e eeuw door de inquisitie vernietigd werden.

Fleur Bourgonje las gedichten en een deel uit haar nieuwe boek Uitval. Ze begon ook met oorlog. De oorlog als een zelfgeweven vloerkleed op de kromme rug van een vrouw. 'Opjagen is geen kunst,' zit als zin in het anti-oorlogsgedicht Jachtseizoen. Later draven vier maal paarden voorbij; het huilende paard op het schilderij Guernica als eerste; maar ook de paarden die de krankzinnig geworden Camille Claudel weghaalden; de hengsten die werden beslagen door haar opa en vader; en de paarden die uit de muren komen in haar dromen. Van oorlog naar het persoonlijke. Nee oorlog is bij Bourgonje persoonlijk dat voel je in haar boeken en als ze voordraagt.

Het duurt niet lang vanmiddag om te herkennen waarom ik haar zo graag las. Ik heb wat in te halen. Tussen de gedichten door speelde Marcel Worms muziek van Pärt, Shönberg, Glass, Frederico Mompou en Janáček. De muziek gaf rust bij de heftige gedichten.

---

Op 21 december 'Tussen hoop en vrees,' door pianiste Anne Veinberg en klarinetiste Mor Levin; vier joodse componisten: Weinberg, Haim, Castelnuovo-Tedesco en Schönberg die allen leden onder de nazi terreur.