dinsdag 30 april 2019
Boeken in april
Alleen al om de titel zou
je De twaalf stoelen van het schrijvers duo Ilja Ilf
& Jevgeni Petrov gaan lezen. Het boek is in Rusland een begrip. In Odessa waar de schrijvers
geboren zijn staat
een stoel zoals in het boek beschreven als monument. Het
boek stamt uit 1928, maar of het aan de vertaling ligt of gewoon zo
modern geschreven is, het boek leest als een trein.
Hippoliet
Vorobjaninov is een man van adel die in 1927, een paar jaar na de
revolutie en de daarop volgende strijd in Rusland, zijn brood verdient als
ambtenaar. Zijn schoonmoeder fluistert hem op haar sterfbed toe dat
ze haar juwelen in de zitting van een van 12 antieke stoelen heeft
verstopt. Huis met stoelen en al zijn na de revolutie geconfisceerd.
Hippoliet gaat op pad om ze te vinden.
Op zijn tocht komt hij de
beroepsoplichter Ostap Bender tegen en spreekt af samen te speuren en
de buit te verdelen, waarbij Ostap steeds net iets meer claimt. Hij is een man
die voor geen gat te vangen is en steeds weer een methode vindt om
aan geld en aand e volgende stoelen te komen. Hij heeft een vijfledige aanpak:
‘1. Eenvoudige kennismaking. 2. De liefdesaffaire. 3. Kennismaking
met diefstal. 4. Bedrog en 5. Geld. Het laatste middel was het
betrouwbaarst, maar helaas niet onbeperkt voorradig.’
Terwijl Ostap de handige jongen
is, is Vorobjaninov de sukkel. Hij zorgt ervoor dat het fout loopt als
het erop lijkt dat de stoelen gevonden zijn. Op hun omzwervingen
komen ze in Moskou, de Kaukasus en weer terug in Moskou. De
biechtvader die ook opzoek is naar de stoelen bereikt zelfs oliestad
Bakoe, 5000 m van huis en zonder een roebel op zak.
Het boek steekt de draak
met veel dingen in de Russische maatschappij van dat moment. De
stoffige schaakclub, de gehorige woningen waar net een bed past, de
goedgelovige burgers, de rijkdom op de achtergrond, de fratsen van de
bureaucratie, de verbods- en gebodsbordjes en probeert die met veel
humor of zonder veel omhaal van woorden op de hak te nemen, zoals
hier: “In de Sovjetunie loopt iedereen gevaar, dus iemand als
Vorobjaninov des te meer. Je scheert niet voor niets je snor af (…).”
Of
dit citaat over het bureau van statistiek in de tijd van de Nieuwe
Economische Politiek: “Aan de statistiek valt
niet te ontkomen. Niet alleen geeft zij precies aan hoeveel
tandartsen, worstzaken, injectiespuiten, huismeesters, filmregiseurs,
prostituées, strodaken, weduwen, huurkoetsiers en kerkklokken er
zijn; ze weet zelfs hoeveel statistici on land rijk is.
Slechts één ding weet
ze niet. Ze weet niet hoeveel stoelen de Sovjetunie telt. En dat zijn
er veel.”
Soms kom je als een soort samples,
verhalen of fragmenten tegen die je al eens eerder las bij Toergenjev
of Gogol en de slavist die houdt van Russische literatuur kan vast
lang zoet met opsporen van fragmenten die ik niet eens herken.
***
Jaarlijks vinden er tienduizenden protestacties
plaats in China. Onder president Xi Jinping is sinds 2012 de kans op
zware straffen voor activiteiten die moeten leiden tot
maatschappelijke liberalisering enorm toegenomen.
‘Buitenstaanders
zullen denken dat Chinese burgers constant in angst leven voor
politieke onderdrukking en geen legale methoden hebben om hun
gezamenlijke klachten naar voren te brengen. In de realiteit geeft
het politieke systeem van China de bevolking de mogelijkheid om
collectief grieven te uiten, niet alleen via de legale
geïnstitutionaliseerde kanalen, zoals het systeem van ‘brieven en
bezoeken (aan beambten)’, maar ook door niet legale methoden zoals
demonstraties en bezettingen.’
Dit citaat vat het boek
van Teresa Wright, Popular
Protest in China, voor een groot deel samen. Jaarlijks vinden
er tienduizenden protestacties plaats in China. Het aantal acties,
waarvan velen grootschalig, loopt op van zo’n 5.000-10.000 in de
jaren ’90 tot 60.000-100.000 aan het begin van deze eeuw. Lees
verder op Broekstukken
***
Als je niet leest over een
boek voordat je het leest, dan is het een verrassing als je erin
stapt. Het is mij bij het Boekenweekgeschenk van Jan Siebelink,
Jas van belofte
gelukt om bespiegelingen te mijden. Niet dat alles een verrassing
was. Het begint met Openbaringen (dat is een Bijbelboek met het
karakter van een sprookje, voor wie het niet wist) en eindigt met een
eigentijdse variatie op datzelfde boek. Ook niet verrassend: het gaat
over de zoon van een bloemenkweker en van een verdwenen vader.
Het is een Nederlandse
novelle met een autobiografische kant. Hugo de hoofdpersoon is net
als de schrijver ook leraar Frans aan een middelbare school, met een
vast omlijnde visie over hoe het onderwijs eruit moet zien. Hugo
heeft op zijn “elfde genoeg meegemaakt om een heel leven boeken
te schrijven,” verwijst de schrijver naar zichzelf.
De Tale Kanaäns speelt
een prominente rol. De frase 'her- en
derwaarts,' wordt door Hugo's tweede en beste vriend Loet Petit Fer
verschillende keren genoemd als voorbeeld van mooie Bijbelse taal.
Als ik het opzoek blijkt dat de tegenstelling in verschillende
Bijbelboeken wordt gebruikt. Loet huist boven een café aan het
Amsterdamse Spui, is katholiek op het sterfbed, en drankzuchtig.
Zijn eerste vriend Edwin
Wopereis, woont in een huis zonder deurbel en in plaats daarvan is er
een briefje met daarop 'maak misbaar'. Edwin is artistiek, geschift
en eindigt zijn leven dement in een tehuis. De twee stadse vrienden
tekenen een weinig positief beeld van de stad, in casu Amsterdam.
Verrassend vond ik wel dat het
thema van de Boekenweek er bekaaid af komt. De moeder zit wel in het
boek, maar als een tragisch bijverschijnsel. De moeder van Hugo “was
fijn en tenger. Ze zag er de laatste tijd slecht uit, sliep slecht.
Ze had donkere wallen onder haar ogen en vroeg zich hardop af: 'Wat
is er met die man van mij? En soms zei ze: 'Ik ga nog medelijden met
mezelf krijgen'.” Maar ook deze meest aan haar gewijde passage
gaat in essentie over haar door godsdienstwaanzin bevangen man en het slot ervan draait om Hugo, niet om de moeder, er is niet
voor niets een hoofdpersoon: dat is de jongen die door zijn vader
verlaten wordt. Van die vader is alleen de overjas nog over; verder heeft hij
zich losgemaakt van het leven, iets dat Hugo ook zou willen.
Vrouwen omringen de leraar en
die doet zijn voordeel met een zorgzame echtgenote en een jonge
scholiere die hij – alsof het de gewoonste zaak is – meeneemt
voor een nachtje Parijs. De droom van een een oudere man die zowel de
jonge blaadjes als de geborgenheid bij een degelijke echtgenote niet
schuwt?
Het is een boek uit het
conservatieve landsdeel. De schrijver woont in een gemeente waar de
reactionaire
GPV onlangs de grootste partij werd. Dat lees je aan het boekje
af. De man schiet wel uit zijn rol door een paar maal mogelijk
overspel van zijn partner als opwindend te benoemen, zijn vrouw doet
dat andersom ook. En een meisje meenemen dat lijkt – of nee, is – ook
onbehoorlijk.
Nog geen 100 pagina's
Siebelink is te doen. Hij heeft met 450 pagina's wel dikker werk
geschreven, maar ik zag dat dit uit onze boekenkast gezet was. Maar
wat een arm land, waar zo'n boekje de literatuur moet vieren of is
het juist goed dat visies uit, bij wijze van spreken, de Corn Belt
gehoord worden.
***
Alice in
Wonderland is een van die verhalen voor een kind dat later opgeschreven en gepubliceerd werd. In 1862 vertelde Lewis Carroll
het aan de tienjarige Alice Liddell. Het is een boek waar ik
vertrouwd mee denk te zijn, maar dat ik nog nooit las. Ik
meende dat het citaat One pill makes you larger / And one
pill makes you small (luister de YouTube onderaan) uit het boek kwam, terwijl het in het daar
om twee kanten van een paddenstoel gaat.
Aburdisme is een belangrijk ingrediënt,
evenals positieve opmerking aan het opgroeiende kind en verder is het
een boek over taal. Eels (aal) en soles (tong) zijn onderwater de
materialen om schoenen van te maken en ze worden niet zwart gepoetst
maar gewit met whiting (wijting).
De Alice uit het verhaal had al begrepen dat er weinig onmogelijk is. Wachten is geen optie, handelen wel, maar dat wel wel met verstand: als je een drankje drinkt is het slim om eerst te kijken of het niet giftig is. Dat zijn drie lessen die op de pagina staan waar ook het kleine deurtje naar het Wonderland opduikt, de opening naar het verhaal. Voordat ze zo klein is dat ze erdoor kan moet ze zichzelf voorhouden dat het geen zin heeft om te huilen en handelen. Nog een wijze les: wie ze is weet ze door alles wat ze meegemaakt al snel niet meer, zo vertelt ze een rups; ervaringen maken een ander mens van je.
De Alice uit het verhaal had al begrepen dat er weinig onmogelijk is. Wachten is geen optie, handelen wel, maar dat wel wel met verstand: als je een drankje drinkt is het slim om eerst te kijken of het niet giftig is. Dat zijn drie lessen die op de pagina staan waar ook het kleine deurtje naar het Wonderland opduikt, de opening naar het verhaal. Voordat ze zo klein is dat ze erdoor kan moet ze zichzelf voorhouden dat het geen zin heeft om te huilen en handelen. Nog een wijze les: wie ze is weet ze door alles wat ze meegemaakt al snel niet meer, zo vertelt ze een rups; ervaringen maken een ander mens van je.
In Achter de spiegel (uit
dezelfde uitgave) stapt Alice door de spiegel de wereld op
een schaakbord in. In het verhaal loopt ze als pion naar de overkant
van het bord om koningin te worden. Maar doordat het verhaal zich
achter de spiegel afspeelt is ook de logische volgorde der dingen
verdwenen. Herinneringen kunnen in het verleden of de toekomst
liggen; antwoorden zijn er eerder dan de vragen.
Onderweg komt ze van ridders, paarden, torens, pratende bloemen, monsters en humpty dumpty, tweedledum en tweedledee tegen en nog zoveel anderen. Ze ontwaakt aan het eind van het verhaal met haar zwarte kitten in haar handen. In haar belevenissen dacht dat het de rode koningin was.
Onderweg komt ze van ridders, paarden, torens, pratende bloemen, monsters en humpty dumpty, tweedledum en tweedledee tegen en nog zoveel anderen. Ze ontwaakt aan het eind van het verhaal met haar zwarte kitten in haar handen. In haar belevenissen dacht dat het de rode koningin was.
Ook in dit verhaal weer stichtende
woorden en levenslessen. Een gesprek met een meningsverschil beginnen
is niet verstandig, dacht Alice bij een ontmoeting met de witte
koningin en dan onspint zich een gesprek waarin ze de tactiek van
stroop smeren hanteert. Het verschijnsel van dwingende mensen die je
ooit wel eens zal tegenkomen, wordt uitgelegd. Een fantastische manier om in een
roeiboot een verhaal te vertellen en een kind ongedwongen op weg te helpen.
Mijn jongste zoon heeft de droom
oplossing om een eind aan een verhaal te breien nooit geaccepteerd:
te gemakkelijk, te voorspelbaar. Maar een grapje als 'iedere andere
dag krijg je jam als betaling' daar kon hij wel plezier in hebben. De
uitleg dat je dan nooit wat krijgt, vond hij niet nodig. Zelf
rammelde ik tijdenlang voor het slapen een verhaal over Govert, zijn vele wereldwijde dierenvrienden en boer Piet en boerin Josefien
in elkaar. Zeker weten dat ik er ook 'verstandige woorden' in
verpakte.
De uitgave met Carroll verhalen eindigt met de Het jagen op
de snark, een lang gedicht dat onzinnig klinkt, maar door zijn
sfeer en woorden ook een diepere betekenis lijkt te hebben. Het werd
in 1875 door de schrijver verteld aan de negenjarige Gertrude Chataway. De
schrijver heeft lange tijd ontkend dat er een betekenis in het
gedicht lag, maar schreef later dat het over
de zoektocht naar het geluk ging. Anderen legden het uit als een
gedicht over angst, tuberculose of een metafoor voor een in die tijd
spelende kwestie over de rechthebbende op een erfenis.
Ik
lees met moeite, maar wel graag. Het voordeel van een boek is dat als
je er in zit dat relatief lang duurt. Dat maakt het makkelijker leesbaar
dan losse artikelen. Vanaf 31 januari 2018, op de laatste dag van de
maand, zet ik kort (het moet het lezen zelf niet in de weg staan) op een
rijtje wat ik las. Want ook bij het onthouden kan ik wel wat steun
gebruiken.
maandag 29 april 2019
zondag 28 april 2019
zaterdag 27 april 2019
vrijdag 26 april 2019
donderdag 25 april 2019
woensdag 24 april 2019
Wegwerpdingen
Afgelopen week was ik ziek en ging mijn vaste tocht naar het strand niet door. Toen
ik weer beter was wilde ik mijn telefoon laten maken, maar de man in
de witte jas achter de balie keek me wat meewarig aan. “Die is
niet te maken, goedkoop in elkaar geplakt, stekkertje is afgebroken.”
Deskundige IT-mannen zeggen dikwijls: 'Er zit meer rekenkracht in uw
mobieltje dan in een supercomputer van NASA uit de jaren zeventig,'
maar een schroefje en wat soldeer is teveel gevraagd.
Het blijft me door het
hoofd spelen: maatschappelijk actief dat moet je zijn. Gisteren na
het biljarten sprak een cafégast mij en mijn collega aan: “Je
strijdbaarheid niet verliezen,” bemoedigde hij.* Maar die strijd gaat
me soms zo tegenstaan. Het is allemaal zo in de loopgraven. Het
gelijk zo sterk dat anderen afgedankt worden. Vanmorgen las ik weer
dat witte mensen die de persvrijheid in de strijd gooien in het
Baliedebat dat ook zouden roepen als Hitler aan de macht zou
zijn. Ach ja, de overdrijving niet meer als stijlfiguur maar als
manier van spreken. Heus ik vind ook dat het dreigen met deportatie niet kan en bestreden moet worden. Het lijkt me alleen al tegen Artikel 1 van de Grondwet die voor alle Nederlanders geldt (dus 'n verwerpelijk standpunt en niet gewoon een mening in het debat), maar het creëren van een Niemandsland maakt de positie er tegen niet sterker.
Toch ben ik het driehoog wel een beetje: maatschappelijk actief. Ik schrijf mijn stukjes en hoop dat die ergens landen. Ze gingen de afgelopen week over wapendoorvoer (in een stukje waar ik de meeste aandacht aan Jemen geef, maar Oekraïne voor Amerikaanse munitie lijkt me ook geen wenselijke bestemming) en China waar het verzet tegen allerlei misstanden zo groot is dat het steeds weer verbaast. Maar het fanatisme dat om zich heen grijpt stoot me af en ik vraag me af of dat het antwoord is tegen de extreem-rechtse politiek en visie die Nederland inderdaad in hoge mate vergiftigt.
Gek hoe op de fiets al die
rottigheid uit je hoofd waait en je plots weer denkt 'het' aan te kunnen.
Eerst tussen de toeristen door de stad uit naar het buitengebied,
waar ik weer gewoon kan trappen. Het voordeel van wonen in een stad
vol vakantievierders is de les dat het niet gemakkelijk is om te doen
wat de romans do. Lekker in het water. Zelfs de straaljagers
die overvlogen deden me maar amper denken aan de verspilling onder
het mom van het bieden van veiligheid aan de samenleving. De blauwe
zeedistel is weggebuldozerd en er zijn groene in plaats van gele
vuilnisbakken. De ene verandering stel ik meer op prijs dan de
andere. Misschien komt hij er weer bovenuit.
* Iemand las het en daarom kwam ik het ook weer tegen in de 'Stats'. De man van de bemoediging zou kort daarop zelf stoppen met leven. Had ik hem meer moeten bemoedigen? |          |
dinsdag 23 april 2019
wit, geel, lila, roze, rood, blauw
Foto gemaakt: 23 april 2014.
Foto gemaakt: 23 april 2014.
Foto gemaakt: 23 april 2015.
Foto gemaakt: 23 april 2015.
Foto gemaakt: 23 april 2016.
Foto gemaakt: 23 april 2016.
maandag 22 april 2019
zondag 21 april 2019
zaterdag 20 april 2019
ranonkel klinkt zo vrolijk kwiek
Foto gemaakt: 20 april 2015.
Foto gemaakt: 20 april 2015.
Foto gemaakt: 20 april 2018.
Foto gemaakt: 20 april 2018.
vrijdag 19 april 2019
Voorwaarts!
| De tijd van de vroegbloeiers is voorbij. Er zijn er nog wel, maar overdonderend met kleur, pracht en praal is er een hele zwik bijgekomen. Lang geleden dat ik op een bankje aan het Vogelmeer stukjes schreef onder de titel Vogelmeerteksten om het gemoed wat op te klaren. “'Gek is niet heel erg,' zei de goedgemutste man,” staat in de tekst van 16 januari 2011. Opvrolijken hoeft vandaag niet. De dag was lang, omdat hij vol was met zon; bollenvelden (met en zonder toeristen); zweefvliegers; lekker lang zwemmen in zee (2x); een praatje over 'n ijsje hier, en 'n praatje over viooltjes daar; het is weer zomer. |    |
bosje met versiering
Foto gemaakt: 19 april 2016.
Foto gemaakt: 19 april 2019.
donderdag 18 april 2019
woensdag 17 april 2019
kan geen keuze maken
Foto gemaakt: 17 april 2015.
Foto gemaakt: 17 april 2015.
Foto gemaakt: 17 april 2015.
Foto gemaakt: 17 april 2017.
Foto gemaakt: 17 april 2015.
Abonneren op:
Posts (Atom)