Het is een pijnlijke familiegeschiedenis. De grote zus raakte een leven lang raakte van slag en de wat-als vragen bleven kwellen. In 2009 schreef Wagendorp er al een column over waarin hij onder meer vertelde dat zijn moeder nog steeds ineen kromp als er een tweemotorig toestel overvloog.
In de novelle wordt het zusje een broer om de directe link te verzachten. Die broer, Bram, werd op het schoolplein gedood door de explosies. Hij was een onderzoekende geest en liep zijn dood tegemoet na het samen met zijn zus kopen van brood. Een klein leven in de dop werd per abuis vernield. Het verhaal wordt opgetekend tijdens een interview.
Onlangs verbaasde het me dat de meeste doden in Rotterdam niet vielen tijdens het beruchte bombardement van de nazi's op de stad aan het begin van de oorlog, maar door de aanvallen van de geallieerden op de industrie en scheepsbouw. Het staat haaks op het beeld van de geschiedenis dat me is voorgespiegeld of dat ik mezelf op zoek naar eenduidigheid heb wijsgemaakt.
Er waren in 1940-1945 in Nederland vermoedelijk 10.000 luchtaanvaldoden te betreuren; mensen die zoals Bram tussen hamer en aambeeld van de oorlogsvoering terecht kwamen. Het NIOD stelde een lijst samen met aanvallen door de Luftwaffe en door geallieerde vliegtuigen en dodelijke slachtoffers van beiden. Groenlo waar het op 24 februari 1945 zaterdagmiddag was, en drie mensen omkwamen staat er niet eens tussen.
Die zaterdagmiddag was het bewolkt weet de interviewer. “Ongelofelijk dat je kunt opzoeken wat voor weer het was. (…) Hoe lang is dat niet geleden? Zeventig jaar?” verwondert zijn moeder zich. Voor die vliegers was het mindere zicht misschien een probleem. Voor de geïnterviewde zus een detail. Het opdiepen van dergelijk feiten geven de pijn uit het verleden hooguit handen en voeten in het heden.
Zelf struikel ik onnodig over de turkse tortel die koert in de boom naast het huis kort na de oorlog. Die vogels hadden zich toen nog net niet in Nederland gevestigd. Dat kun je ook opzoeken. Maar ook dat is een kleinigheid die niets afdoet aan de verdrietige, maar ook fijnzinnige en liefdevolle novelle zonder opsmuk.
Ik lees met moeite, maar wel graag. Het voordeel van een boek is dat als je er in zit dat relatief lang duurt. Dat maakt het makkelijker leesbaar dan losse artikelen. Vanaf januari 2018 schrijf ik iets over wat ik las. Eerst per maand. Inmiddels per boek. Aan het eind van het jaar komt er een overzicht. Want ook bij het onthouden kan ik wel wat steun gebruiken.
2 opmerkingen:
Je recensies zijn zo waanzinnig compleet, Martin. Ik kan niet anders dan op zoek gaan naar het boek.
Voor snel tussendoor, maar toch zeer beklijvend.
Een reactie posten