Van eierzoeker tot zeekapitein

Soms lees je een boek met een mager onderwerp dat toch mooi en interessant is. In dit geval over de vader van Marten Toonder, de tekenaar van Olivier B. Bommel en Tom Poes. De man die de taal verrijkte met een heer van stand en eindeloos veel meer.

In het dorp Warffum – waar ook de schrijver van zijn levensverhaal woont – moest hij zich een weg banen tussen gebrekkige zorg en armoede door naar een beter leven. Toonder krijgt de achternaam van de man van zijn moeder – zijn biologische vader is onbekend – maar groeit op bij zijn oma en ziet zijn moeder nog maar zelden.

Hij werkt als jongetje bij boeren in de stal en op het land en wordt door een 'oproerkraaier' gewaarschuwd er niet te blijven hangen. Hij werkt voor de voogd op Rottumerplaat, hoedt de koeien en raapt eieren. Later wordt hij de compagnon van een jutter en halve piraat. Het is eind negentiende eeuw.

Maar varen moet het worden en het liefst varen op de grote vaart. Als hij uiteindelijk aangemonsterd is dan wordt Toonder aangemoedigd om te gaan studeren voor stuurman. Hij krijgt een lening van een collega en vriend, een opstandige zoon van een dominee.

Tegen de klippen op begint hij te studeren met doortastende hulp van de dorpsonderwijzer en leraren en directeur op de zeevaartschool van Delfzijl. Een school die hem – zonder lagere schoolopleiding – alleen maar aanneemt vanwege een gebrek aan leerlingen en zijn duidelijke passie. Maar hij slaagt.

Zo komt Toonder steeds verder, zowel letterlijk als figuurlijk. Hij wordt stuurman. Hij wordt kapitein (omdat hij een zieke moet vervangen). Hij grijpt zijn kansen. Maar krijgt die ook. Hij wordt vader. Hij schrijft samen met een andere zoon Jan Gerard een geromantiseerde versie van zijn jeugd, Eiland in de verte. Hij is aan het eind van zijn leven bij de Toonder studio's inspiratiebron voor verschillende Bommel verhalen (Kappie).

De Graaf z'n boek zit vol speurwerk, maar het is vlot en licht geschreven en leest plezierig. Dat komt ook doordat je langzamerhand en met veel weetjes het leven van een man leert kennen. Bovendien als zoon van een zeebonk hoorde ik sommige verhalen al eerder.

Als kleinzoon van een 'opa' die evenals Toonder vlak voor de Tweede Wereldoorlog Nederland verliet herken ik ook dat verhaal. Vermoedelijk staan er ook voor anderen weetjes in die laden naar vroeger openen.

Het boek leidde me ook door het Noord-Groningse land naar het wad en dan nog de zee op. Het geeft me zin het Hogeland eens beter te bekijken.

Ieder mens een verhaal. Dat is wat hier bevestigd wordt. Het grootste deel van het boek gaat over de eerste levensjaren en de familie en de omgeving. Dan is Toonder nog een jochie uit Warffum dat uitnodigt tot medeleven.

titel: Maarten Toonder senior; Van Eierzoeker tot zeekapitein

auteur: Erik de Graaf

uitgever: Passage, Groningen 2016

uitgave: geïllustreerd, pp. 222, 2e druk

isbn: 9789054523246