De
verhalen zijn veelal absurd, surrealistisch en met een licht
filosofische kijk op de tragiek van het leven. Die tragiek is door de
vele zelfmoorden die er in voor komen nadrukkelijk aanwezig. En het
absurdisme kent ook daarbij geen grenzen. Iemand springt en valt te
pletter op een verzekeringsagent. Als de verkoper van o.a.
levensverzekeringen weer opgeknapt is, gaan zijn zaken vooruit. De
hoofdpersoon uit Leugenland gaat op bezoek bij de leugens die hij
als liegbeest ooit vertelde. Ze zijn blij dat ze verteld
werden en ook in de onderlinge relaties doen ze er hun voordeel mee.
In Goudvis bedenkt een filmer als vorm voor een productie een montage
van mensen die antwoorden op de vraag: Als een goudvis je zegt dat je
een wens mag doen, welke zou dat dan zijn? Het is een verhaal met een
bizarre en gelukkige afloop. In het verhaal Guave wordt ook een
wens gedaan, een dodelijk slachtoffer van een vliegtuigramp vraagt
als laatste wens aan een engel om vrede op aarde. De engel heeft er
de pé in. Het was de lastigste en ingewikkeldste wens ooit.
Ineens wordt er aan de deur geklopt heet het eerste
verhaal. Een Zweedse immigrant komt aan in Israël en wil een verhaal
van de schrijver. Hij richt een pistool op hem om het af te dwingen.
De schrijver zegt dat het moeilijk is om een verhaal te verzinnen met
een loop op je gericht. De Zweed verklaart dat je in Zweden meestal
iets krijgt als je er beleefd om vraagt, maar dat je in Israël dwang
moet gebruiken als je iets wilt bereiken. “De
Palestijnen vroegen vriendelijk om een eigen staat. Kregen ze die? Om
de dooie dood niet. (…) Dit land verstaat alleen geweld en het
maakt niet uit of het om politiek, economie of een parkeerplek gaat,”
heeft die Zweed, naar eigen zeggen, geleerd. Buiten mijn boek bestookt Israël
Gaza met bommen en schiet Hamas inferieur terug. Die strijd komt
ook in in verschillende verhalen in Verrassing terug, in de vorm van aanslagen.
De
verhalen zijn toch vooral lichte teksten met een vleug humor. Het is
boek om af en toe te pakken niet om in een paar keer uit te lezen,
zoals ik deed. De laatste zinnen van het laatste verhaal Welk dier
ben je? zijn weer een leugen om bestwil. Een vader vertaalt een
antwoord op de vraag uit de titel door een buitenlandse journaliste zo dat zijn
zoon er niet bang van wordt, maar juist blij.
De
roman eindigt in juli 2020 en de snelle vaccinatiecampagne is nog
niet verwerkt, maar die had het dodelijke en cynische begin toch niet
kunnen verdoezelen. Het vaccin hangt al wel in de lucht:
“Mijn broer Robert rekent op de medische geniën die een vaccin zullen ontwikkelen. Ik reken op de geniën die ook het vaccin voor de climaat verandering ontdekken. Dan zouden we een toekomst kunnen hebben,” schrijft zus Sascha in een brief aan een Vietnamese vluchteling, waarin ook de vermoorde Georg Floyd voorbij komt.Zomer springt heen-en-weer in de tijd. Terug gaat het als het leven van een vader en zoon wordt beschreven en als Duitsers (de zoon is Engels maar gaat met zijn vader mee) worden geïnterneerd op het Island of Man tijdens de Tweede Wereldoorlog. De gevangenen zijn vooral Joodse vluchtelingen die bij een beetje nadenken niet als handlangers van Hitler gezien hadden moeten worden. Zelfs de pianisten Landaur en Rawicz belanden achter het hek, eerder speelden ze nog voor Koningin en Koning.
De opgesloten zoon heeft ook een zomerzus in Duitsland. Als ze elkaar niet meer zullen zien, schrijven ze elkaar nog wel een brief. Versturen heeft geen zin. De brieven worden beide verbrand en zo bereiken ze elkaar nog wel, zoals je zus of broer niet uit kunt vlakken, maar tegen blijft komen. Het is een van de mooiere verhalen in Zomer.
Het lijkt over familiebanden te gaan. Maar in een boek waarin de wereld zich meet aan het ongelofelijke leven van de gierzwaluw, de kwaliteiten van licht, tijd en de ruimte om ons heen, wordt ook familie relatief en zijn er veel meer relaties mogelijk. We kunnen banden met mensen creëren: tussen broer en zus, maar ook met vreemden waaraan we brieven schrijven, voorbijgangers die we tegenkomen op het strand of leren kennen door verhalen uit een wazig hoofd, of waarin we ons verdiepen met een gestolen boek en vervolgens opzoeken als het al donker is en met hen waar we door het leven tegenaan lopen.
(Gek ik kom alweer Duinkerken tegen. Ook hier hier wordt met de opgeklopte dapperheid afgerekend. Het is onmiskenbaar dat het wordt gebruikt om het gevoel van nationale trots te versterken. De BBC komt er in wandel-, natuur- en geschiedenisprogramma's steeds op terug. We laten ons er niet door voor de gek houden, zegt een hoofdpersoon tegen zichzelf.)
Mooie gedachten te over, zelfs hele hippe, maar wel los geschreven van bakfietsoudertaal. Leven in het moment is zo'n idee. Hier kom ik de zin tegen: “Zelfs als ik midden in het hart ervan ben, kan ik toch niet bij dat hart komen.” De perfecte zomer, een jong leven en toch lijkt het leven net even elders te liggen. Mindfulness het klinkt prachtig, maar er is meer dan het individu die in het nu leeft, bespiedt door satellieten die van alles kunnen zien, maar niet doen wat vrijwel iedereen en alles nodig heeft. Je leeft met anderen en wilt dat dit zo blijft. Dat wil dit boek uitschreeuwen. Daarbij zit Summer vol magische subtiliteit en wil graag herlezen worden.
Zie voor andere delen:
Autumn, Winter, en Spring
Er
zijn Nederlandse vertalingen.
 |
| Vaccinatielocatie NDSM-werf. |
De hele bespreking, hier.
Als
het werkt, werkt het
Als
je bang bent dat je in de slaapstand bent verzeild dan maakt dit boek
je wakker. Recht op het doel af en met oog voor misstanden en
constructies. Bijvoorbeeld deze, als er beweerd wordt 'China en
Rusland doen of vinden dit of dat', kijk dan of het inderdaad alleen
deze twee landen zijn of dat ook andere (grote) landen de visie
delen. En leg je niet bij de gegeven zaken neer, want: “Dingen
veranderen,” en
zelfs de grootste constructies kunnen door beleid veranderd worden,
zoals het aangetoond wordt met het voorbeeld dat Zuid-Korea de
kapitaalvlucht aan banden legde met als sanctie zware
straffen.
Door het boek heen kom je veel fijne mensen tegen. Een strijdbaar leven geeft voldoening. “Als je realistisch wilt zijn, dan ziet het er niet hoopvol uit, maar we hebben slechts twee keuzes: een is om te zeggen 'het is hopeloos, laten we het opgeven' en dan zal het ergste gebeuren. De andere is om te zeggen 'we zouden willen dat zaken beter worden, dus we zullen het proberen.' Als het werkt, dan werkt het, zo niet dan komen we uit bij de slechtste optie,” zegt de beroemde taalkundige aan het slot. Ter geruststelling wordt genoteerd dat Chomsky ook best een goed glas wijn lust.
“(...) het zag het. De anderen, die zijn beweging opmerkten, keerden om, en volgden zijn blik. Het was een been in een boom. Een volwassen plataan., net in het blad. Het been hing 7 meter hoog, ingeklemd in de eerste vork van de stam, kaal, afgesneden boven de knie. Vanuit hun gezichtspunt was er geen bloed of afgescheurd vlees te zien. Het was een perfect been, bleek, schoon, klein genoeg om van een kind te zijn.”Het citaat komt uit het begin van het meteen indringende deel twee van het boek. Het eerste deel komt daarentegen traag op gang. Het decor ervan is bekend uit zowel Britse roman als uit detectives. Landhuis, familie verwikkelingen, wie heeft het gedaan. De eerste 60 pagina's voegen niet veel toe aan wat je al eerder las in andere romans. Het slot van deel een slaat dan toe met enorme en beangstigende kracht. Het beschrijft het ontstaan van een obsessief waanbeeld bij het jonge zusje Briony, met enorme consequenties voor een aantal personages in het boek. Bijtende beelden en verhalen zullen de lezer vanaf hier niet meer loslaten.
Het eerste deel speelt zich af in 1935 (met een mogelijke oorlog nog op de achtergrond als verdienmodel), maar in de twee volgende delen spelen de eerste dagen van de Tweede Wereldoorlog een hoofdrol. Deel twee beschrijft de aftocht van de Britten uit Frankrijk via Duinkerken; een operatie waar er maar weinig is om trots op te zijn. Zelfs de later opgeklopte en steeds opnieuw vertelde inzet van kleine bootjes (plezier vaart, vissers e.d.) wordt ontdaan van zijn glorie. Deel drie beschrijft het werk in de ziekenhuizen; de gewonden en de verpleging.
Tenslotte eindigen we in 1999. Dan wordt duidelijk gemaakt hoe sommige mensen met alles weg komen, omdat ze daarvoor de talenten en middelen hebben; hoe gering het verschil tussen de mens in haar jeugd en in het latere leven is; en dat de jonge schrijfster, zoals verwacht later romancier is geworden. Dat laatste ligt voor de hand in een boek dat ook gaat over woorden, tekst, het creëren van beelden en schijven. Zoals wanneer Briony opmerkt dat “een moderne schrijver kan net zo min karakters en verwikkelingen beschrijven als een moderne componist een Mozart symfonie.”
“Iedere bom die wordt afgeworpen en elke kogel die
wordt afgevuurd moet ergens gemaakt worden en waar dat ook is, dat
kan bestreden worden.”
Leuze gebruikt door actiegroep Smash EDO en Campaign
Against Arms trade, zie p. 50
De hele bespreking hier.
Rijk
Resisting militarism is
een rijk boek. Voor jonge activisten en oude rotten is het een boek dat veel
aspecten van het antimilitaristische actievoeren (wat hier toch wel heel veel
wapenexport betreft) op een rij zet en becommentarieert. Het maakte bij mij
gedachten aan eigen ervaringen los. Uiteindelijk
probeert Rossdale met dit boek ruimte te creëren voor meer
samenwerking tussen verschillende groepen en een bijdrage te
leveren aan een antimilitaristisch netwerk dat deze verschillen niet
groter maakt dan nodig en door een inclusieve houding inhoudelijk
sterker en sociaal breder wordt om militarisme pootje te lichten.
Een kernobservatie is dat er altijd een
grens zit aan solidariteit en diversiteit. Pas als je dit constateert
kan je de panelen, die tussen verschillende groepen staan,
verschuiven of er tenminste over nadenken.
Door mijn kritische bespreking lijkt het alsof ik tegen heug en meug het boek heb gelezen. Tijdens het lezen heb ik me inderdaad wel eens geërgerd, maar er ook plezier mee gehad, erover nagedacht, en
van geleerd.
Martin
Broek
The book can be downloaded here.
Ik lees met moeite, maar wel graag. Het voordeel van een boek is dat als je er in zit dat relatief lang duurt. Dat maakt het makkelijker leesbaar dan losse artikelen. Vanaf 31 januari 2018, op de laatste dag van de maand, zet ik kort (het moet het lezen zelf niet in de weg staan) op een rijtje wat ik las. Want ook bij het onthouden kan ik wel wat steun gebruiken.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten