Drama is niet het eerste wat deze titel oproept: de vrolijkste mensen op aarde belooft eerder een lof op het leven. De titel reageerde op een onderzoek waaruit bleek dat Nigerianen opvallen doordat ze zo opgewekt in de wereld staan. Je kent ze wel dat soort onderzoeken. Nigeria is overigens wel flink gekelderd op die ranglijst. De vragen komen ook als Nederland hoog staat bij velen op: hoe dan, waarom dan? Blijkbaar ook bij Soyinka en die kan dan bovendien het islamitische extremisme van Boko Haram*, politieke machinaties, geweld en corruptie aanhalen om de vragen met nog meer klem te stellen. Bovendien kan hij er een ironische titel van maken voor een roman die juist de andere kant van de samenleving laat zien, daar waar iemand bij een bushalte door een zwaaiend zwaard zijn hoofd verliest.
Want dat is wat in dit boek gebeurd. In plaats van in vrolijkheid belanden we al snel in de narigheid. Het hoofdkarakter in de Kronieken is de chirurg Kighare Menka die betrokken wordt in een groep die handelt in menselijke ledematen. Diezelfde Menka wordt ook nog eens gedecoreerd vanwege zijn inzet voor slachtoffers van Boko Haram. Hij heeft heel wat mensen weer in elkaar genaaid. Zelf meent hij dat dit terroristische geweld niet eens de ergste kwaal is die Nigeria treft.
Geweld is immers overal. Een tanker de ontploft, een trein die ontspoort, een politieman die soms gewoon vindt dat een automobilist weg moet (ook al heeft die het recht er te zijn) en die dan in elkaar slaat en niet zelden laat omkomen onderweg naar het politiebureau, zogezegd voor ondervraging. Zou de constatering dat jongeren die een ledemaat verloren, vervolgens gekwetst op een islamitische school zitten (almajiri), een reservoir voor Boko Haram vormen om uit te werven, ook voor soortgelijke gevallen elders in de wereld gelden. Dat vraag ik me als lezer in tijden van Gaza onvermijdelijk af (en de vraag stellen is als het beantwoorden ervan).
Menka's jeugdvriend Diyole Pitan-Payne is van goede komaf en ingenieur in Lagos. Diyole is uitgekozen als vertegenwoordiger van Nigeria bij de Verenigde Naties. Voordat het zover is wordt hij echter zwaar getroffen bij een bomaanslag. Zijn lichaam wordt in aller haast (en met tegenwerking vanuit de familie) naar Zwitserland gebracht om daar medische hulp te krijgen. Maar het land van de opgewektheid verlaten is nog niet zo gemakkelijk. Alles lijkt in orde, maar een kleinigheid is voldoende om het hele transport te stoppen. Wil er eerst iemand omgekocht worden? Een prominente positie inzetten, bleek ook voldoende om de boel weer in beweging te krijgen. En zo gaat Diyole weinig elegant van Afrika naar Eruopa.
Ook in Zwitserland loopt alles anders
dan zou moeten. Als Diyola daar sterft dan moet hij er volgens de
familie ook begraven worden. Niemand die het begrijpt, hij hoort in
Nigeria, zelfs in zijn eigen wijk, maar de familie is onvermurwbaar.
Wat is er nu mooier dan op een goed verzorgde begraafplaats te
liggen, waar de bloemen blijven staan en niet opgegeten worden door
de geiten. In Nigeria hebben de mensen geen gevoel voor schoonheid,
weet de schoonzus van de overledene. Vrijwel niemand is dit met haar
eens. Waarom komt er geen applaus dat Europa als eindbestemming voor
Duyole is gekozen? Zo wordt een begrafenis in Salzburg een
ironisch commentaar op Westers superioriteitsdenken zelfs bij een ter
aarde stelling. Het boek staat bol van dergelijke spelletjes met
ernst, schijn en scherts.
Wie zat er eigenlijk achter de
aanslag? Welke rol speelt de familie of de leider van de politiek
partij POMP, premier Sir Goddi? Wat en wie is de leider van de
religieuze secte Papa Davina? De kroniek werkt traag maar gestaag
naar het plot. Het boek heeft het karakter van een thriller, een who
done it verhaal. Maar misschien is dit niet het belangrijkste van
het werk. Het gaat ook over de inzet voor een getroffen vriend, en over de rouw nadat hij gestorven is. De situatie is grotesk en macaber, maar raakt wel veel emoties
die bij het gemis door overlijden passen.
Niet
iedereen is overtuigd van de literaire waarde van het boek. Zelf
had ik flink wat moeite met het pittige Engels waarin het geschreven
is. Maar regelmatig trof het boek. Ook door zijn kritiek op
machinaties en corruptie. Soyinkna is lange tijd een tegenstander
geweest van autoritarisme, corruptie en religieus fundamentalisme.
Hij is een inspirerende figuur voor iedereen die geeft om waarheid en
gerechtigheid. Hij geeft deze ironische roman een vorm die bijblijft,
al is het maar de beeldende scene aan de rand van het graf waar
Diyola uiteindelijk toch begraven wordt. Alleen vanwege dat beeld is
het boek het waard gelezen te worden.
Noot:
* Een
voorloper van Boko Haram wordt genoemd Maitatsine die maar in twee
talen een wiki
lemma heeft (Engels en Hausa).
Geen opmerkingen:
Een reactie posten