Spitzen

In Spitzen van Thomas Rosenboom, het boekenweekgeschenk van 2004, stapt de hoofdpersoon Han Bijman op een vierkwartsmaat over de dansvloer. Op de 1e en 3e tel van de slepende maat drukte hij zijn voeten neer.

Wat is een vierkwartsmaat eigenlijk en hoe werkt die? Het wordt tijd dat te weten. “De maat is de regelmatige indeling van de tijdsruimte in een muziekstuk, op grond van het accent, dat bij een vierkwartsmaat op de vierde tel komt,” één, twee, drie, vier. Of net anders en beter passend bij de dansende Han; “er wordt geteld in kwartnoten en er passen vier kwartnoten in een maat,” waarbij de nadruk op een eerste en derde tel ligt. Het slepende hoor je; dat geeft de muziek vermoedelijk zijn melancholie. Maar dit schrijven verzand meteen al meer in gemiste muzieklessen dan in een bespreking van het boek. Letters kunnen al weerbarstig zijn, noten zijn dat des te meer. (Ik hoorde ze door mijn favoriete drummer, toevallig ook 'n Han, onlangs op TV onbegrijpelijke vliegenpoep op wit papier noemen.) Dus terug naar de tekst van het boek.

Spitzen speelt in de wereld van de Amsterdamse tangokringen. Iedere avond is er wel ergens in de stad een gelegenheid om de Argentijnse dans op de vloer te brengen. Vermoedelijk kom je daarbij wel dezelfde DJ tegen die de platen draait. Die geeft daarnaast ook CD's uit waarop hij nummers van platen heeft gebrand die hij in Buenos Aires is gaan kopen. Intussen krijgen we wijsheden rond de tango mee, die is “een droevige gedachte waarop men kan dansen.” Machteld, de bovenduurvrouw van Han kent ze allemaal, en ook de tangoregels: “Geen drank... scherp blijven... drank en tango gaan niet samen!” Er zijn erbij die een algemenere betekenis of gebruik zouden kunnen hebben, zoals: “Vraag nooit een dame zomaar ten dans... altijd eerst oogcontact maken … mijdt ze je blik, respecteer dan dat ze niet wil.... zo behoudt ze haar vrijheid, en bespaar je jezelf het gezichtsverlies van de afwijzing ...” De 'hij vraagt, zij reageert' benadering is wel wat gedateerd. Ook in Spitzen zelf is het al snel andersom.

Er is een passage waar Bijman in de kamer van de grote en weelderig, bovenbuurvrouw Machteld met het rode krullende haar, zijn recente ervaringen staat te overdenken, terwijl zij over de door haar georganiseerde concerttour van tangovirtuoos Omar Moreno Palacias vertelt. Moreno “is in Argentinië en Uruguay een grootheid, in de rest van de wereld volslagen onbekend, vermoedelijk omdat hij in geen enkel opzicht voldoet aan het beeld vn de elegante tangomuzikant uit Buenos Aires, integendeel,: hij is een man van het platteland, paardenfokker, nog steeds, echt zo'n oude gaucho,” met laarzen aan en zwarte hoed op, en nog sympathiek ook. Zo kan je als schrijver naast vertellen ook nog een andere kunstenaar in het licht zetten. Maar ondertussen praten in Amsterdam de beide buren volledig langs elkaar heen. Het ondanks elkaar ieder in de eigen wereld zijn, is geweldig beschreven. De uitwijding over haar uiterlijk, viel me pas op bij het teruglezen van fragmenten voor deze bespreking. Het is de vraag of die er veel toe doet.



Indertijd, toen het het geschenk verscheen, had ik iets tegen Rosenboom. Ik vond hem pedant. Het is inmiddels bijna twintig jaar later. Het waarom van die kwalilficatie is vergeten. Nu lees ik een boek waarin dans en leven overlappen, waar een de tango een verhaal omlijst van bedrog, en waar liefde door een van de protagonisten als inwisselbaar verbruiksproduct wordt gezien.

Dansen is meer dan een gewone vrijetijdsbesteding. Het is als “een intieme omhelzing, een flirt.” Na de eerste seks in zijn leven heeft Bijman het gevoel alsof hij gevochten had ergens in een buitenwijk, na een eerste intense tango dans voelde hij dit ook. Rosenboom gebruikt in beide gevallen precies dezelfde woorden om het samenvallen van beide te onderstrepen.

De spitzen uit de titel zijn van Esther, de liefde van Bijman. Ze zijn zijn het symbool van haar onschuld. Ze worden door Han ingezet in een verloren, zinloze strijd, waarvan hij al snel spijt heeft. Spitzen is beeldend geschreven en het zou evengoed verfilmd kunnen worden als leven binnen de kaft van een boek. Het onverwachte, maar ook onvermijdelijke, slot van het boek zou een romcom met een feelgood einde opleveren, terwijl het verhaal leek af te stevenen op een cynische blik op de liefde.