Een mooie vrouw

Een mooie jonge vrouw is geschreven door Tommy Wieringa als boekenweekgeschenk voor 2014. Het beschrijft het verhaal van een oudere wetenschapper en rokkenjager. Een jonge vrouw die voorbij fietst trekt zijn aandacht. Met veel daadkracht krijgt Edward de tien jaar jongere Ruth Walta in zijn bootje. Zijn verzameling van eerste keren lijkt met haar te stoppen. Het blijkt niet alleen het begin van een langere relatie, maar ook van veel narigheid na een passionele start.

Edward Landauer is viroloog. Hij werkt in de tak van wetenschap die zich bezighoudt met vogelgriep, en varkenspest. Zijn cariére kende een bliksemstart door de acquired immune deficiency syndrome ofwel AIDS-epidemie die zich in 1981 ook in Amsterdam manifesteerde en vele slachtoffers zou eisen en daardoor werk met zich meebracht. Landauer reisde daarna voor de Wereld Gezondheidsorganisatie naar Hong Kong waar de hemel zwart kleurde door het verbrande pluimvee en bezocht ook in Nederland stinkende pluimveeboerderijen om ze zo snel mogelijk te verlaten.

Hij ziet de vernietiging aan en vindt deze noodzakelijk. Zoals die van de vijfendertig miljoen kippen die geruimd werden. “Vijfendertig miljoen”, werd hem in een radioprogramma verbijsterd gevraagd. “Allemaal vergast (…) Je moet impopulaire maatregelen durven nemen om erger te voorkomen.” In een paar regels van het eufemisme ruimen naar een beschrijving die de ernst onderstreept, ook door het naar cynisme neigende antwoord en de ongepaste associatie die het oproept.

Het was zes jaar voor de uitbraak van een variant van de vogelgriep die we nu allemaal kennen dat het geschenk uitkwam. In Hong Kong bleek het H5N1 virus nog “niet overdraagbaar op de mens”, volgens Edward. “'Maar de griepvirussen muteren razendsnel. Dus wie weet, op dit moment, ergens in mijn longen...'” Dat is hier een verwijzing naar een thema van de novelle, het persoonlijke besef van verval op latere leeftijd. In de radio uitzending werd een uitbraak nagespeeld. Boven Turkije hing een vliegtuig uit Thailand in de lucht, aan boord besmette patiënten, onderweg naar Nederland. De krijgsmacht zegde toe assistentie te verlenen bij het in quarantine brengen van de passagiers. “Een onsympathieke maar noodzakelijke maatregel,” aldus een opgevoerde generaal b.d. Wieringa legt in zijn geschenk een verband met het fictieve The War of the Worlds, maar inmiddels zijn dergelijke scenario's deel van de alledaagse werkelijkheid geworden en is het literaire thema overvleugeld door de realitteit.

Als Landauer ten einde raad is, aan de grond zit, ziet hij zich met zijn auto helemaal tot Vladivostok rijden en daar over de Japanse Zee kijken. Waarom doen zo weinig mensen dat werkelijk, vraag hij zich af. Het is een vraag van voor 2022. De fietsroute van 11.000 km die Google maps me geeft, loopt niet via Oekraïne, maar wel over Moskou. Wie stelt zich nog voor een dergelijke reis te maken, zelfs als het met een auto is? Een dierenvriend kon wel voorzien of vermoeden dat het fout moest gaan lopen met het griepvirus, maar mistte blijkbaar de waarschuwingen rond de verslechterende relaties tussen Moskou, Kyív en Washington.

Je zou denken dat de uitgebreide aandacht in Een mooie vrouw voor het gevaar van virussen vanaf maart 2020 in de pers aangehaald zou worden als een van de geschriften die vooruit wezen naar het op de loer liggende gevaar. In krantendatabase LexisNexis is die aandacht er nauwelijks. Het is vooral Wieringa zelf die het in de pers heeft over een aantal aspecten van Covid-19, maar vrijwel uitsluitend in zijn eigen column in NRC-Handelsblad.

Op de webpagina van de uitgever rond de commerciële uitgave staat dat in boek de vragen worden gesteld wat pijn is en welke pijn mens en dier delen. En net als op de achterkaft wordt op de Bezige Bij site de vraag uit het boek gedestilleerd of je kunt doordringen tot de pijn van een ander als je die niet eerst zelf hebt gevoeld?

De vragen lijken meer een vorm van reclame voor het boek dan dat ze de inhoud recht doen. Is Edward niet zelf net de kip die niet weet hoe hij met zijn soortgenoten moet omgaan, zich misdraagt en uiteindelijk het toneel moet verlaten; net zoals de kip die hij als jongen redde van de boer en de slacht. De pijn van zíjn verdriet dringt zich op door zijn eigen misstappen. Maar misschien is ook deze uitleg te gemakkelijk bij een boek waar Wieringa vluchtig een leeftijdsgenoot neerzet. Filosofische diepgang moet je er niet teveel in willen zoeken. Een opmerkelijke voorspelling is het wel.

Op wiki staat een mooie samenvatting.