De porseleintafel

De porseleintafel*, is geschreven door Olaf J. de Landell. Dit was het pseudoniem van Jan Bernard Wemmerslager van Sparwoude. In 1935 debuteerde hij als schrijver. Daarvoor had hij al verschillende beroepen geprobeerd: “als danser en als pantomimespeler, hij ontwierp verpakkingen en spelletjes, en volgde een opleiding tot edelsmid.” Hij werd uitgebreid beschreven door de schrijfster Mart Janssonius in het Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde. Hier werden nog meer opmerkelijke carrière sprongen genoemd en stilgestaan bij zijn persoonlijk leven en met name de gebroken relatie met zijn vader. Pa koos na een mislukt huwelijk en tal van minaressen voor een vrouw in Nederlands Indië die de moeder van Jan Bernard en zijn broertje terug naar Nederland pestte. Je zou zeggen dat de moeder van de schrijver van minstens even groot belang is in het licht van het geschenk als de vader. Volgens wiki is “de trilogie over de Porseleinboom (…) eigenlijk het verhaal van de fabriek van Jaarsma, de familie van moederskant.” Dat verklaart dan meteen de grote aandacht voor het porselein. Echter Jaarsma was een producent van kachels en haarden niet van borden en schalen. Is fictie de realiteit gaan overvleugelen? Een blog over Jaarsma meldt gewoon dat Landell, in zijn trilogie Porseleinboom (1974-1976), van een kachelfabriek een porseleinbedrijf maakte. Die hele serie bouwt voort op het geschenk. Janssonius haalt ook een kritiek op het geschenk aan. Prof. dr. H.E. van Gelder beargumenteerde in de Groene dat in het Friesland van het midden van de vorige eeuw het porselein, zoals in de novelle beschreven, nog niet bekend was. Dat kwam pas een eeuw later. Maar beschreven werd het. Er passeren schaaltjes uit Friesland, vaasjes uit Delft en vooral veel Chinees porselein, bij naam en toenaam genoemd. Op een pagina wordt K'ang Sji, Ting, Yoeng Tsjéng, Tsj'ien Loeng, Ming en Soeng aardewerk genoemd. En

Noot: * De porseleintafel is te vinden op de website van de Nederlandse Bibliotheek als pdf, txt, epub of als scan. In de Tweede Wereldoorlog had zijn uitgever Landell aangemeld bij de Kultuurkamer, wat hem na de oorlog kwam te staan op een jaar publicatieverbod, zo wordt her en der op het internet vermeld. De tekenaar is J. F. (Eppo) Doeve. Hij versierde ook de initialen bij de hoofdstukken met kleine afbeeldingen.

dat is slechts een greep. Het wordt verworven door Alberdien, de echtgenote van Orne Tacoma van Oenstra, en op een tafel uitgestald. Grote gebeurtenissen in het leven, vooral sterfgevallen, gaan gepaard met een aankoop bij vooral de marskramer Speyer. Hij maakt handig gebruik van de verslaving van Alberdina. Zij drukt geld achterover, en ruilt kostbare spullen, kleden en kleren in voor aardewerk. Soms ontvreemd ze ook werk van naasten (zie middelste illustratie).

Het verhaal beschrijft de geschiedenis van een gezin met een schare kinderen die wonen in Sneek. De man spreekt me door zijn onhandigheid in de relatie aan. Zijn vrouw domineert en doet wat ze wil. Hij snapt haar niet en schuilt achter de notie dat vrouwen onbegrijpelijk zijn.

De geconstateerde historische misser is wel een manco, maar niet van groot belang. Hoewel porselein centraal lijkt te staan in het werk is het niet voor niets dat in voorwoord bij de uitgave wordt gesteld dat het werk werd ingezonden onder het motto: scherven brengen geluk. Het lijkt mij nog preciezer te gaan om het lijmen van de scherven van gebroken stukken (die zoals genoemd een gebeurtenis in het leven weerspiegelen). Een mooi gegeven, maar een kortverhaal had volstaan. Bij een hele trilogie door deze schrijver kan ik me niet veel levendigs voorstellen.