De eerlijke vinder

 

Als ik meester was van groep 8 op de basisschool dan zou ik ruimte zoeken in het lesprogramma om het boekenweekgeschenk uit 2023 De eerlijke vinder van Lize Spit voor te lezen. Het is een volwassen boek over basisschoolkinderen en ook voor hen geschikt. Het is spannend. Er zijn dilemma's en er is vriendschap.

De vinder is geënt op een Kosovaars gezin met tien kinderen dat in 1998 naar België kwam. De vluchtelingen werden door bewoners van het dorp Viersel bij Antwerpen opgevangen. Toen het in 1999 werd uitgewezen, zorgde massaal protest ervoor dat hen toch asiel werd verleend. De gebeurtenis leidden tot een fictef verhaal.

Jimmy is een voorbeeldig leerling en helpt op school een zoon van het gezin, Tristan Ibrahimi. Ze worden vrienden. Jimmy stelt lessen voor hem op, ook voor na school. Verder fietst hij dagelijks een ronde langs automaten om verloren munten te vinden, spaart flippo's voor hem zelf en wat dubbel is stopt hij in een album voor zijn vriend. Die wil hij deelgenoot maken van zijn verzamelhobby.

Het eerste hoofdstuk biedt voldoende mogelijkheden om een gesprek met de klas op te zetten. Verzamelen, toen en nu eventueel in samenhang met de overdenking van Jimmy: “Het leek hem aannemelijk dat wie recent zijn hele hebben en en houden had moeten achterlaten, niet meteen zin had in het bemachtigen van zo veel mogelijk plastic schijfjes van enkele centimeters doorsnede.” Het gezin Ibrahimi blijkt een grote verzameling opzich en misschien is het vullen van mappen in zo'n omgeving minder interessant, bedenkt hij zich. Zelf komt hij uit een gemankeerd gezin. Je kan ook de vraag opwerpen wat je doet als je €250 vindt.

De steun van het dorp voor de vluchtelingen is zo groot dat de gebrachte spullen al snel niet meer te verwerken zijn door de Ibrahimi's. Ze zetten een bord in de tuin met de tekst dat ze alles al hebben en iedereen bedanken voor de giften. Toch bleven de meubels, en dozen met speelgoed komen. Het verlangen een goede daad te doen was groter dan de noodzaak. De er bij horende gewenste dankbaarheid voor opgedrongen aardigheid komt een paar keer terug in het boek. Maar de verhouding tussen hulpbehoevende en helper is minder eenduidig dan de tweede misschien wenst, zo blijkt.

Als deze frictie niet tot een gesprek met de klas leidt dan wel de geheime opdracht die begint in een koud bad. Wat zou jij doen voor een vriend? Die vraag kan je ook bewaren voor het derde hoofdstuk (er zijn er vier, voor een week lang voorleesplezier en een afsluitende opdracht). Daar eet Jimmy een rauwe slak met de smaak van champignons als het hem gevraagd wordt.

Als de brave borst toch onraad ruikt en vragen gaat stellen bij de plannen van Tristan en zijn zus Jetmina om het gezin voor uitwijzing te behoeden, dan stelt zij dat als ze zo dom waren als Jimmy hen afschildert, ze de vlucht naar België niet overleefd zouden hebben. Die vlucht heeft hen dieper getekend dan ze zelf beseffen. Dat is misschien het moeilijkste om te bespreken. Want dat mensen moeten vluchten en hoe dit vaak verloopt is ellendig, diep triest, onrechtvaardig en ook een kwart eeuw nadat de Kosovaren hier naartoe kwamen een nog minstens even hartverscheurende en niet goed geregelde kwestie die mensen kwetst en de vernieling in helpt.

Het boek is er niet alleen voor de leerlingen, maar ook voor de meester. Die kan genieten van beeldspraak die iets duidelijk maakt zoals een hulpeloze wesp die spartelt in de frisdrank. Maar hij moet er soms ook op gewezen worden dat vluchtelingen mensen zijn met eigen capaciteiten - en geen categorie voor een verzameling - en je daar zorgvuldig mee om moet gaan. Dat is helaas geen betekenisloos appel.

---

Ik lees met moeite, maar wel graag. Het voordeel van een boek is dat als je er in zit dat relatief lang duurt. Dat maakt het makkelijker leesbaar dan losse artikelen. Vanaf januari 2018 schrijf ik iets over wat ik las. Eerst per maand. Inmiddels per boek. Aan het eind van het jaar komt er een overzicht. Want ook bij het onthouden kan ik wel wat steun gebruiken.